سؤال ۱۵: ۱٫ آیا گفتن ذکر مخصوص رکوع در سجده و عکس آن، جایز است؟ ۲٫ آیا در تشهد می‌توان بعد از ذکر صلوات، عبارت “و عجل فرجهم” را هم به عنوان دعا اضافه کرد؟
پاسخ ۱۵: ۱٫ در مورد ذکر رکوع و سجود باید گفت، انسان هر ذکری که در رکوع و سجود بگوید کافی است و بنابر احتیاط واجب[۱] آن ذکر، به اندازۀ سه مرتبه “سبحان الله” در رکوع و سجده و یا یک مرتبه “سبحان ربی العظیم و بحمده” در رکوع و یک مرتبه «سبحان ربی الاعلی و بحمده» در سجده کمتر نباشد.[۲]
همچنین بنابر احتياط واجب در ركوع “سُبْحانَ رَبِّيَ الْأَعْلى وَ بِحَمْدِهِ” نگويد و نیز “سبحان ربی العظیم و بحمده” را در سجده نگوید.[۳]
حال اگر کسی سهواً ذكر ركوع و سجده را به جابجا بگوید، اشکال ندارد، ولی اگر عمدا جابجا بگوید، چنانچه به قصد مطلق ذكر باشد، باز هم اشكال ندارد، ولی اگر به قصد ذكر خاصّ جابجا بگوید، بنا بر احتياط واجب جهت ذکر رکوع یا سجده کافی نخواهد بود.[۴]
- درباره قسمت دوم سؤال نیز باید گفت، دعا کردن در نماز اشکالی ندارد؛[۵] لذا اضافه نمودن جمله «و عجّل فرجهم» به عنوان مطلق ذکر و دعا بعد از تشهد اشکالی ندارد.[۶] ولی بهتر آن است که بجای آن، ذکر «وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ» بعد از تشهد گفته شود که نسبت به آن سفارش نیز شده است،[۷]
[۱]. آیت الله فاضل: (بايد..)؛ آیات عظام صافى بهجت:( احتياط مستحبّ..)؛ آیات عظام: خوئى، تبريزى: (بهتر آن است که..).
[۲]. توضیح المسائل مراجع، امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج ۱، ص ۵۶۲، م ۱۰۲۸، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق.
[۳]. ر.ک: همان، ص ۵۶۲ و ۵۷۱٫
[۴]. ر.ک: بهجت، محمد تقى، استفتائات، ج۲، ص ۱۵۰، س ۲۰۲۵، قم، دفتر حضرت آية الله بهجت، اول، ۱۴۲۸ ه ق؛ مكارم شيرازى، ناصر، استفتاءات جديد، ج۲، ص ۱۰۶، س ۲۵۷، قم، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب، دوم، ۱۴۲۷ ه ق.
[۵]. توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج۱، ص ۶۲۱٫
[۶]. ر.ک: تبريزى، جواد، استفتائات جديد، ج۲، ص ۶۳، س ۲۸۱، قم، اول، ه ق؛ گيلانى، فومنى، محمد تقى بهجت، استفتائات، ج۲، ص ۱۷۹، س ۲۱۴۷٫
[۷]. توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج۱، ص ۵۹۸٫