سؤال ۱۰۱: در انتظار تولد نوزاد هستم دکتر گفته است که وجود ریسک سندرم داون (اسم یک نوع مریضی) با آزمایش مشخص خواهد گردید. و نتیجه آزمایش ۹۹% قطعی است. در صورت اثبات نقص و مرض یاد شده سقط بچه چه حکمی دارد؟ علاوه بر این که با آزمایش هم ممکن است بچه سقط شود. در این صورت چه کسی مسئول خواهد بود؟ دکتر پیشنهاد می دهد در صورت موافقت انجام می دهد. لطفا دیه سقط جنین به دلیل بیماری نوزاد قبل از دمیده شدن روح را نیز شرح دهید.
پاسخ ۱۰۱: در صورتی که نوزاد مبتلا به بیماری های شدید باشد که از بدو تولد تا پایان عمر، دائما در وضع مشقت باری به سر خواهد برد و تشخيص بيمارى در جنين قطعى است و داشتن و نگهداشتن چنين فرزندى موجب حرج مى‌باشد، در اين صورت جايز است قبل از دميده شدن روح، جنين را اسقاط كنند ولى بنا بر احتياط، ديۀ آن بايد پرداخت شود.[۱]
در موردى هم كه به تشخيص دكتر حمل براى مادر ضرر دارد و ادامۀ حمل ممكن است منجر به مرگ مادر شود، چنانچه اشكالى در تشخيص دكتر نباشد و تحقيق كامل هم در اين جهت شده باشد، سقط جنين قبل از دميده شدن روح مانعى ندارد.[۲]
اما صرف ناقص الخلقه بودن جنين، مجوّز شرعى براى سقط جنين حتّى قبل از ولوج روح در آن محسوب نمى‌شود، ولى اگر تهديد حيات مادر بر اثر استمرار حاملگى مستند به نظر پزشك متخصص و مورد اطمينان باشد، سقط جنين قبل از ولوج روح در آن اشكال ندارد.[۳]
چرا که سقط جنين شرعاً حرام است و در هيچ حالتى جايز نيست مگر آنكه استمرار حاملگى براى حيات مادر خطرناك باشد كه در اين صورت سقط جنين قبل از ولوج روح، اشكال ندارد، ولى بعد از دميدن روح جايز نيست حتّى اگر ادامه حاملگى براى حيات مادر خطرناك باشد مگر آنكه استمرار باردارى، حيات مادر و جنين هر دو را تهديد كند و نجات زندگى طفل به هيچ وجه ممكن نباشد ولى نجات زندگى مادر به تنهايى با سقط جنين امكان داشته باشد.[۴]
ضمیمه: پاسخ دریافتی از دفاتر برخی از مراجع عظام تقلید به شرح زیر می باشد:
دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مدظله العالی):
ناقص الخلقه بودن جنین، مجوّز شرعی برای سقط جنین حتی قبل از ولوج روح در آن محسوب نمی شود.
دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):
سقط جنین قبل از دمیدن روح در آن جایز نیست، البته در صورتی که تشخیص داده شود وجود جنین خطر جانی برای مادر دارد قبل از دمیده شدن روح مانعی ندارد، ولی بعد از دمیدن روح که اصولاً حدود سه ماه و نیم شاید باشد، سقط جنین به هیچ عنوان جایز نیست. و مسئول کسی است که خود اسقاط می کند البته والدین می توانند از دیه او گذشت کنند.
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
اسقاط جنین حرام است، ولی هر گاه جنین در مراحل ابتدایی باشد، و به صورت انسان کامل در نیامده باشد، و باقیماندن جنین در آن حالت و سپس تولد ناقص آن به تصدیق اهل اطلاع متدین باعث عسر و حرج شدید برای پدر و مادر گردد، پایان دادن به حاملگی جایز است، و احتیاطاً باید دیه را بدهند.
دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مدظله العالی):
در فرض سؤال، اسقاط جنین جایز نیست و مباشر سقط، ضامن دیه است و در جهت عدم جواز هم فرقی بین قبل از ولوج روح یا بعد از آن نیست.
و چنانچه بدانید با آزمایش بچه سقط می شود آزمایش کردن هم جایز نیست.[۵]
کفاره سقط جنین: سقط جنین حرام و از گناهان کبیره است و مرتکب آن باید توبه کند و کفاره (دو ماه روزه متوالی) دارد.
مقدار دیه:
جنین از وقتى که در رحم قرار مى گیرد، به مدت ۴۰ روز، نطفه است. و دیۀ اسقاط آن در این مدت ۲۰ مثقال شرعى طلاى سکه دار است که هر مثقال، هیجده نخود مى باشد، پس از آن، ۴۰ روز علقه یعنى خون بسته شده است و دیۀ آن ۴۰ مثقال است، بعد، ۴۰ روز مضغه یعنى پارۀ گوشتى است، که دیۀ آن ۶۰ مثقال است. (که مجموع چهار ماه مى شود) پس از آن به صورت استخوان مى شود. و دیۀ آن ۸۰ مثقال است. بعد گوشت روییده و صورت‌بندى مى شود، و دیۀ آن ۱۰۰ مثقال است. و همین که روح در آن دمیده شد، چنانچه پسر باشد دیۀ او هزار مثقال و اگر دختر باشد ۵۰۰ مثقال شرعى طلاى سکه دار است. و در تمام این صور، اگر عوض هر یک مثقال طلا، ده درهم نقره بدهند کافى است و اگر زن حامله از روى عمد کارى کند که جنین او سقط شود باید دیۀ آن را به تفصیلى که بیان شد به وارث جنین بپردازد و خود او از این دیه ارث نمى‌برد، بلى چنانچه ورثۀ جنین، او را عفو کنند دیه ساقط مى شود ولى در جنینى که روح دمیده شده، کفاره قتل بر او واجب است.[۶]
جنينى كه دو ماه و نيم عمر دارد اگر علقه باشد ديه آن چهل دينار است و اگر مضغه باشد شصت دينار است و اگر استخوان بدون گوشت باشد هشتاد دينار است و ديه به وارث جنين با رعايت طبقات ارث پرداخت مى‌شود ولى وارثى كه مباشر سقط جنين بوده از آن، سهمى ندارد.[۷]
نکته: آنچه از نظر پزشكى بايد متذكر بود آنست كه جنين قبل از گذشتن يكصد و بيست و دو روز از تاريخ نزديكى داراى روح نميباشد.[۸]
برای آگاهی بیشتر پاسخ زیر را مطالعه فرمایید.
نمایه: سقط جنین قبل از دمیده شدن روح، پاسخ شماره ۳۰٫
[۱] . توضیح المسائل (المحشی – امام خمینی)، ج ۲، ص ۹۴۵، مسأله ۱۲۶۴٫
[۲] . همان، ص ۹۱۳، مسأله ۱۴٫
[۳] . همان، ص ۹۴۵، مسأله ۱۲۶۱٫
[۴] . همان، ص ۹۴۶، مسأله ۱۲۶۵٫
[۵] . استفتاء از دفاتر معظم له.
[۶] . لنکرانى، محمد فاضل موحدى، جامع المسائل، ج۱، ص ۵۱۵، انتشارات امیر قلم، قم – ایران، یازدهم، ه ق.
[۷] . توضیح المسائل (المحشی – امام خمینی)، ج ۲، ص ۹۴۶، مسأله ۱۲۶۷٫
[۸] . حقوق مدنی (امامی)، ج ۳، ص ۸۶٫