سؤال ۲۳: من دختری ۱۹ ساله هستم که با پسری دوستم خیلی هم دوسش دارم او هم مرا دوست دارد. و می دانم که با او به خوشبختی می رسم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه رابطه مان گناه نباشد به هم محرم بشویم یعنی عقد موقت کنیم در حالی که خانواده من از رابطه مان با خبرند و مخالفتی ندارند فقط پدرم خبر ندارد که می دانم اگر بفهمد مخالفتی ندارد اما نمی خواهم الان اطلاع پیدا کند حداقل تا زمانی که پسر به خواستگاری ام بیاد و بخواهیم عقد دائم کنیم به نظر شما در این صورت برای عقد موقت اجازه ی پدرم شرط است یا نه؟ خواهشمندم کاملا توضیح بدهید با تشکر.
جواب ۲۳: افراد متعهد و متدین در دوران نامزدی (قبل از ازدواج)، نگران هستند که مبادا در رابطه خود با همسر آینده شان مرتکب حرام شوند. باید روشن شود که چه رابطه ای ممکن است گناه باشد؟ صحبت کردن تا به تفاهم رسیدن؟ یا روابط جنسی؟
روابط دوران نامزدی اگر در حد صحبت کردن و رد و بدل ایده ها و سلیقه ها است، نیز با اطلاع خانواده ها و به منظور شناخت طرفین از یکدیگر باشد، در این صورت نیازی به خواندن صیغه محرمیت ندارد.
اما اگر روابط فراتر از این و به همراه مسائل جنسی باشد، قطعاً اشکال شرعی داشته و حرام است و برای جلوگیری از هر گونه رابطه غیر شرعی لازم است صیغه عقد ازدواج خوانده شود. چون بواسطه عقد ازدواج، زن و مرد به يكديگر حلال مىشوند و آن بر دو قِسم است: عقد دائم و عقد موقّت؛ عقد دائم آن است كه مدّت زناشوئى در آن به هيچ وجه محدود نباشد. عقد موقّت آن است كه مدّت زناشوئى در آن معيّن شود، مثلًا به مدّت يك ساعت يا يك روز يا يك ماه و يا بيشتر عقد نمايند.[۱]
بیشتر مراجع عظام تقلید، عقد نكاح (موقت یا دائم) با دختر باكره (بالغه و رشیده) را مشروط به اجازه پدر یا جد پدری میدانند[۲]؛ ولی اگر باكره نباشد و یا پدر و جد پدری نداشته باشد، نیازی به اجازه نیست.
آیات عظام نوری همدانی، سیستانی و امام خمینی(ره):” دختری كه به حد بلوغ رسیده و رشیده است (یعنی مصلحت خود را تشخیص می دهد)، اگر بخواهد شوهر كند، چنانچه باكره باشد[۳]، باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد و اجازه مادر و برادر لازم نیست.”[۴]
آیات عظام خامنه‌ای، فاضل لنکرانی، صافی، وحید، تبریزی و مکارم‌شیرازی: “بنابر احتیاط واجب، باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد.”[۵]
حضرت آیت الله بهجت: بنابر احتیاط تکلیفا؛ اجازه شرط است.[۶](یعنی هر چند عقد بدون اجازه پدر باطل نیست، اما گناه و معصیت است).
معظم له در جای دیگری می فرمایند: دختری که بدون دخول شرعی – مانند زنا – بکارتش را از دست داده باشد کماکان در حکم باکره است و برای ازدواج نیاز به اذن ولی (پدر یا جد پدری) دارد.[۷]
لازم است ذکر گردد که آنچه که بنام صیغه محرمیت بین دو جنس مخالف از آن نام برده می شود عبات است از عقد موقت به شرط عدم استمتاع (بهره گیری) جنسی ،با چنین روشی می توان تنها به حد خاصی از محرمیت که خالی از مسائل زناشویی باشد دست یافت و منظور از صیغه محرمیتی که در بین مردم رایج شده است نیز همین است.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی: اگر دختر بالغ و رشیده (یعنی مصلحت خود را تشخیص می دهد) در تصمیم گیرى های مهم زندگی نسبت به خود مانند کارمند شدن و نسبت به مال خود مانند خرید و فروش و بخشش اموال خود از نظارت پدر و مادر مستقل نباشد ، عقد بدون اذن ولی (پدر یا جدّ پدری) جایز نیست و عقد باطل است.
و اگر مستقل هم باشد به احتیاط واجب جایز نیست ، ولی مى تواند در فرض دوم به فقیه دیگرى با رعایت تسلسل در اعلمیت رجوع کند.[۸]
برای آگاهی بیشتر به پاسخ های زیر مراجعه فرمایید:
نمایه: ازدواج: زمان مبهم در صیغه عقد موقت، سوال شماره ۱۸٫
نمایه: پرداخت مهریه در ازدواج موقت، سوال شماره ۲۱٫
[۱] . توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج۲، ص: ۴۴۹٫
[۲]. ظهور این عبارات در آن است که این هم شرط تکلیفی است و هم شرط وضعی یعنی هم عقد دختر باکره بدون اذن پدر حرام و هم باطل است.
[۳]. آیت الله سیستانی: (و متصدى امور زندگانى خويش نباشد).
[۴]. توضيح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۴۵۸، مسئلهٔ ۲۳۷۶؛ ر.ک: سایت آیت الله نوری همدانی، مسئله ۲۳۷۲٫
[۵]. همان.
[۶]. همان.
[۸] . سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، پرسش و پاسخ، ازدواج دائم.