سؤال ۲۰۹: لطفا اعمال و فضیلت لیلة الرغائب شب آرزوها را ذکر فرمایید؟ با توجه به اینکه روز جمعه اولین روز ماه رجب است، آیا لیلة الرغائب همین جمعه (۱۷ اسفند) از سال ۹۷ است یا پنجشنبه هفته دیگر؟
پاسخ ۲۰۹: بدان که شب جمعه اول ماه رجب را لیله الرغائب مىگویند و از براى آن عملى از حضرت رسول صلى الله علیه و آله وارد شده با فضیلت بسیار که سید در اقبال و علامه در اجازه بنى زهره نقل کردهاند، بعضى از فضيلت آن اينكه به سبب انجام آن گناهان بسيار آمرزيده مى شود، و نيز نمازى در آن وارد شده كه هركه آن را به جاي آورد هنگام شب اوّل قبرش حق تعالى ثواب آن را به نيكوترين صورت و با روى گشاده و درخشان و زبانى گويا به سوي او مي فرستد، پس به او مي گويد: اى حبيب من تو را بشارت باد كه از هر شدّت و سختى نجات يافتى، بنده مي گويد: تو كيستى؟ به خدا سوگند من چهره اى زيباتر از چهره تو نديدم، و سخنى شيرين تر از سخن تو نشنيدم، و بويى بهتر از بوي تو نبوييدم!! پاسخ مي دهد: من ثواب آن نمازم كه در فلان شب، از فلان ماه، از فلان سال به جاى آوردي، امشب نزد تو آمدم تا حقّت را ادا كنم، و مونس تنهايى تو باشم، و هراس را از تو برگيرم و هنگامي كه در صور (شيپور قيامت) دميده شود، در عرصه قيامت سايه اى بر سرت خواهم افكند، پس خوشحال باش كه خير هرگز از تو جدا نخواهد شد.
میرزا جوادآقا ملکی تبریزی (قدس سره) در المراقبات می فرمایند:
اگر نخستین شب از ماه عزیز رجب با شب جمعه مصادف شد خوب است بنده ی مراقب عمل لیلة الرغائب را نیز به جای آورد. اعمال آن به این صورت است که:
از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است که فرمود: از نخستین شب جمعه ماه رجب غافل نشوید زیرا ملائکه و فرشتگان خداوند به آن شب، لیله الرغائب می گویند و علت نامگذاری این است که چون یک سوم از شب می گذرد تمامی فرشتگانی که در آسمان ها و زمین هستند، در کعبه و اطراف آن جمع می شوند در این هنگام خداوند آنان را مورد خطاب خویش قرارر میدهد و می فرماید: «ای فرشتگان من! هر چه می خواهید از من بخواهید»
فرشتگان عرض می کنند: « خداوندا! خواسته ما از تو این است که گناهان کسانی را که در ماه رجب روزه می گیرند، ببخشایی و انان را مورد آمرزش خویش قرار دهی.»
خداوند تبارک و تعالی می فرماید: «این کار را انجام دادم.»
شایسته است کسی که این حدیث را می شنود، در لیلة الرغائب، بر فرشتگان زیاد سلام و درود بفرستد تا تکلیفی را که آیه تحیت بر عهده ما گذاشته که (و إذا حییتم بتحیّة فحیّوا بأحسن منها او ردوها)[۱]؛ «هرگاه به شما تحیّت گویند، پاسـخ آن را بهتر از آن بدهید، یا (لااقل) به همانگونه پاسـخ گویید.» ادا کرده باشد.
قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله: ما من أحد صام يوم الخميس أوّل خميس من رجب ثم يصلّى بين العشاء و العتمة اثنتي عشرة ركعة، يفصل بين كلّ ركعتين بتسليمة، يقرء في كلّ ركعة فاتحة الكتاب مرّة و «إِنّا أَنْزَلْناهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» ثلاث مرّات، و «قُلْ هُوَ اللّهُ أَحَدٌ» اثنتي عشرة مرّة، فإذا فرغ من صلاته صلّى عليّ سبعين مرّة، يقول: اللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ النَّبِيِّ الأُمِّيِّ وَ عَلى آلِهِ.[۲]
هرکس اولین پنج شنبه ماه رجب را روزه بگیرد، سپس بعد از نماز مغرب و عشا، دوازده رکعت نماز بخواند، در هر رکعت «حمد» یک مرتبه و «إنا أنزلناه» سه مرتبه و «قل هو الله أحد» دوازده مرتبه بخواند، وبعد از خواندن نماز، هفتاد مرتبه بر من به این صورت صلوات بفرستد:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ النَّبِیِّ الْأُمِّیِّ وَ عَلَى آلِهِ (خدايا! بر محمّد پيامبر درس ناخوانده و خاندانش درود فرست)؛
سپس به سجده رود و هفتاد مرتبه بگوید:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلاَئِکَهِ وَ الرُّوحِ (پاك و منزّه است پروردگار فرشتگان و روح)؛
سپس سر از سجده بر داشته و بگوید:
رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ تَجَاوَزْ عَمَّا تَعْلَمُ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیُّ الْأَعْظَمُ (پروردگارا! مرا بيامرز و بر من مهرورز و از آنچه از من مي دانى بگذر، تو خداى برتر و بزرگ ترى)؛
باز به سجده رود و هفتاد مرتبه بگوید: سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلاَئِکَهِ وَ الرُّوحِ؛ پس حاجت خود را از خداوند بخواهد که إن شاء الله برآورده خواهد شد.
پیامبر خدا صلی الله علیه وآله وسلم بعد از این فرمایشات فرمودند: «سوگند به خدایی که جان من در دست اوست، هر مرد و زنی که این نماز را به جا آورد، خداوند گناهانش را می بخشد هر چند به اندازه کف دریا و شمار ریگ ها و هم وزن کوهها و به تعداد برگ درختان باشد و در قیامت هفتصد نفر از خویشانش را که سزاوار آتش دوزخند شفاعت کند و در شب اول قبر خداوند پاداش این نماز را به بهترین شکل و با صورتی خندان و زبانی شیوا نزدش می فرستد و او می گوید: «دوست من! محبوبم! بشارت باد بر تو که از تمام رنج ها و سختی ها رهایی یافتی.»
او سـؤال می کند: «تو کیستی؟ که تاکنون شخصی به زیبایی تو ندیده ام و بویی به خوش بویی تو به مشامم نرسیده است!»
او پاسـخ می دهد: «من ثواب و پاداش همان نمازی هستم که تو در فلان شب و فلان ماه خواندی. من در شب اول قبرت کنارت آمدم تا حق تو را به جای آورم و در تنهایی مونست باشم و ترس و وحشتت را از بین ببرم و آنگاه که در صور دمیده می شود و قیامت بر پا می گردد، بر سرت سایه می افکنم و تو به تمامی خیرهایی که از جانب مولایت هست، می رسی.
آگاه باش زيارت حضرت رضا عليه السّلام در ماه رجب مستحب است، و انجام آن در اين ماه امتياز خاصى دارد، همانگونه كه انجام عمره در ماه رجب فضيلت دارد تا جايى كه روايت شده انجام آن در اين ماه، در فضيلت همتاى حج است و نيز نقل شده: حضرت سجاد عليه السّلام در ماه رجب به عمره مشرّف شده بود، و شب و روز نزد كعبه نماز مي خواند، و در حالى كه پيوسته در سجده بود اين ذكر از زبان ايشان شنيده مي شد: عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبْدِكَ، فَلْيَحْسُنِ الْعَفْوُ مِنْ عِنْدِكَ گناه از بنده ات بزرگ شده، پس (بگذر كه) گذشت از سوى تو زيبا باشد.[۳]
لیلة الرغائب کدام شب از سال ۹۷ است؟
اولین شب جمعه ماه مبارک رجب را لیلة الرغائب می نامند، و امسال با توجه به اینکه شب جمعه همزمان با حلول ماه مبارک رجب است، نظرات مختلفی از سوی برخی از مراجع به شرح زیر داده شد.
حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی: شب جمعه ۱۶/۱۲/۱۳۹۷، شب اول ماه مبارک رجب و لیلة الرغائب است. أعمال ليلة الرغائب از باب تعدّد مطلوب است به گونه اى كه اگر اولين شب جمعه ماه رجب مصادف بود با اولين روز ماه رجب روزه پنج شنبه قبل آن لازم نبوده گرچه مى توان به عنوان روزه مستحبى نيّت نمود، اما چنانچه اولين شب جمعه ماه رجب به صورتى بود كه از روز دوم ماه آغاز مى شود عمل عبادى روز پنج شنبه قبل از اولين شب جمعه به جاى خود برقرار است.
لیلة الرغائب شب آرزوها نیست!
معظم له فرمودند: لیلة الرغائب شب رغبت ها است. اميدواريم كه در ليلةالرغائب رغبت ما با رهبت ما هماهنگ باشد. هم از قهر و جلال خدا راهب باشيم, هم به مِهر و جمال خدا راغب باشيم؛ رغبت يعني ميل نه آرزو. ليلةالرغائب به معناي شب آرزوها نيست، بلکه شب رغبت‌ها و گرايش‌ها و مجذوب‌شدن‌هاست لذا آن انجذاب و گرايش و ميل و شوق را مي‌گويند رغبت، در برابر رهبت. خداي سبحان جنّاتي دارد كه ما را به آنها ترغيب كرده و براي روح ما هم بهشتي دارد كه ما را به آن هم ترغيب كرده است.[۴]
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی: بهتر است اعمال لیلة الرغائب در شب جمعه آینده به امید درک ثواب الهی انجام شود.[۵]
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: با توجه به اینکه پنج شنبه آینده، اولین پنج شنبه ماه رجب میباشد، اعمال لیلة الرغائب، به نیت رجاء در شب جمعه آینده انجام شود.[۶]
نمایه: اعمال مشترک هر روز ماه رجب المرجب، پاسخ شماره ۲۱۱٫
نمایه: زمان ارتباط با خدا و شرایط استجابت قطعی دعا، پاسخ شماره ۸۱٫
[۱] . سوره نساء، آیه ۸۶٫
[۲] . الاقبال الاعمال، ج ۳، ص ۱۸۵٫
[۳] . مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، اعمال لیلة الرغائب.
[۴] . ر. ک: پایگاه اطلاع رسانی بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء، موضوع: لیلة الرغائب شب رغبت هاست نه آرزوها.
[۵] . استفتاء از دفتر معظم له.
[۶] . پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری، اعمال لیلة الرغائب.