سؤال ۸۵: آیا خود امام زمان (عج) می داند چه زمانی ظهور خواهد کرد؟ اگر کسی برای ظهور امام زمان (عج) وقت تعیین کند دروغگو است؟
پاسخ ۸۵: انتظار فرج یکی از ارکان اساسی اسلام، به ویژه مذهب شیعه است. انتظار فرج به معنای آرزوی گشایش و رهایی یافتن از نابرابری ها و رفع گرفتاری های همۀ جهانیان است.
انتظار فرج، در اصطلاح شیعی به معنای انتظار کشیدن برای ظهور امام دوازدهم(ع) است که به نحوی خارق عادت و معجزه آسا روی می‌دهد و دنیا را از عدل و داد پر می‌کند. بنابر آموزه‌های شیعی، انتظار فرج، مستلزم نوعی آمادگی معنوی و اخلاقی است.
ایمان به ظهور منجی بشریت و اقامه عدل و داد، در بسیاری از ملتها و پیروان ادیان به چشم می‌خورد و از عقاید اختصاصی دین اسلام نیست. در ادیان آسمانی و آیینهای شبه دینی و ملتها، کسانی به عنوان منجی معرفی شده‌اند؛ از جمله: یهود: عزیر یا منحاس بن عازر بن هارون و یا داود. مسیحیت: عیسی. زرتشت: سوشیانت. هندو: ویشنو. بودایی: بودا.[۱]
منتظران فرج بر این باورند که در آخر الزمان انسان الاهی – در اسلام به نام مهدی- ظهور می کند و بساط ظلم و ستم را بر می چیند و عدل و داد را جایگزین ظلم و ستم می نماید و حکومت الله را بر سراسر جهان حاکم می کند. همۀ انبیا و اوصیا از آغاز آفرینش چنین آرزویی داشته اند و در برآورده کردن آن از هیچ کوششی دریغ نورزیده اند و در این راه انواع سختی ها را تحمل کرده اند، تا جهان را گامی به سوی ظهور منجی بشریت نزدیک تر سازند.
ممانعت از تعیین وقت برای ظهور
اما در روایات نه تنها وقت و زمان خاصی برای ظهور امام زمان (عج) تعیین نشده، بلکه از تعیین وقت برای ظهور امام زمان (عج) ممانعت شده است.
به چند روایت در این زمینه اشاره می کنیم:
- فضیل می گوید از امام صادق (ع) سؤال کردم آیا ظهور امام زمان (عج) وقت خاصی دارد، حضرت سه بار فرمودند: “کذب الوقّاتون[۲]؛ آنها كه وقت آن را تعيين مىكنند دروغ گفتند”.
- در روایت دیگری امام صادق (ع) می فرماید: آنهایی که وقت خاصی را به عنوان وقت ظهور معرفی می کنند دروغگو هستند ما اهلبیت هرگز وقتی را برای ظهور امام زمان (عج) تعیین نکرده ایم.[۳]
- در روایت دیگری امام صادق (ع) می فرماید: هر کسی را که برای ظهور امام زمان (عج) وقت تعیین کند دروغگو بدانید چرا که ما اهلبیت وقت خاصی تعیین نکرده ایم بنابراین کلام او منسوب به ما و از طرف ما نبوده بلکه از پیش خود سخن گفته و دروغ است.[۴]
لازم به ذکر است در بعضی از روایات داریم که حتی خود امام زمان (عج) نیز وقت ظهورشان را نمی دانند و خدای متعال هنگام ظهور به واسطۀ علائم خاصی زمان ظهور را به حضرت اطلاع می دهند.
مفضل بن عمرو از امام صادق (ع) درباره تفسیر آیه “و اذا نقر فی الناقور”[۵] سؤال کرد که امام در پاسخش فرمودند: انّ منا اماما مستترا فاذا اراد الله عز و جل اظهار امره نکت فی قلبه نکتة فظهر و امر بامر الله عز و جل، که از این روایات بخوبی استفاده می شود که خود امام زمان (عج) نیز زمان ظهورشان را نمی دانند و در هنگامۀ ظهور، خدای متعال بواسطۀ علائم خاصی زمان ظهور را به حضرت اطلاع می دهند[۶].
به هرحال؛ یکی از منتظران فرج حضرت مهدی (عج) خود آن حضرت هستند؛ زیرا: اوّلاً انتظار، در روایات ما به عنوان افضل العبادة مطرح شده است و بعید، بلکه محال است که آن وجود عزیز از افضل عبادات غافل و محروم باشد.
ثانیاً: در روایاتی که کلمه فرج آمده، تنها به فرج مؤمنان اشاره ندارد، بلکه فرج امام زمان نیز مورد نظر است پس امام زمان گشایش در کارهای خویش را منتظرند.
بنابراین، خود حضرت ولی عصر (ع) نیز چون هدف استقرار نظام توحیدی و فراهم ساختن زمینۀ سعادت بشری را دارند، در انتظار چنین روزی هستند، تا عدل و داد را بر سراسر جهان حاکم کند.
فضیلت انتظار و منتظر در روایات
در روایات شیعه، فضیلت‌های بسیاری پیرامون انتظار و شخص منتظر ذکر شده است. مانند اینکه انتظار برترین عمل، محبوب‌ترین عمل و نخستین عبادت است و منتظر از اولیای الهی و برتر از افراد هر زمان و در زمره اهل بیت ع محشور می‌شود.[۷]
امام ششم ع می‌فرماید: کسانی که این امر (پیشوایی امام زمان خود) را بشناسند همان انتظارشان فرج است.[۸] یعنی کسی که امام زمان خود را شناخت و دانست که امام از پیروانش چه انتظار دارد و چه می‌خواهد به ناچار قیام می‌کند و هر روز که خواسته امام عملی شود همان روز فرج است.
در روایتی از امام باقر علیه‌السلام انتظار قائم عج در کنار شهادت بر یگانگی خداوند و نبوت پیامبر صاز ارکان دین معرفی می‌شود.[۹] همچنین منتظر مانند کسی که که در خیمه همراه با حضرت قائم عج است و در کنار پیامبر اکرم صشمشیر می‌زند و به شهادت می‌رسد.[۱۰]
برای آگاهی بیشتر پاسخ های زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: فضیلت و اعمال شب نیمه شعبان در مفاتیح الجنان، پاسخ شماره ۷٫
[۱] . محمدبن مکرم ابن منظور، لسان العرب، ج۲، ۳۴۱؛ کتاب مزامیر، مزمور ۱۸، بندهای ۴۹و۵۰.
[۲]. صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، ص ۴۶۳، چاپ سوم، مرکز نشر کتاب طهران؛ شیخ طوسی، الغیبه، ص ۲۶۲٫
[۳]. همان.
[۴]. همان.
[۵]. مدثر، ۹٫
[۶]. صدوق، اکمال الدین و اتمام النعمة، ج ۲، ص ۳۴۹، ح ۴۲٫
[۷] . محمدی ری شهری، دانشنامه امام مهدی عج، جلد پنجم.
[۸] . مجلسی؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص۱۳۹.
[۹] . کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، دارالکتب الاسلامیة، ۱۳۶۵، ج ۲، ص ۲۲.
[۱۰] . شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ص ۳۳۸؛ احمد بن محمد برقی، المحاسن، ج ۱، ص ۲۷۸.