سؤال ۱۴۳: اگر نماز چهار رکعتی را سهوا دو رکعتی سلام بدهیم وظیفه ما چیست؟ آیا باید ادامه دهیم یا از اول بخوانیم؟ حکم دو رکعت خواندن نماز چهار رکعتی چیست؟ آیا لازم است سجده سهو بجا آوریم؟ لطفا کیفیت خواندن آن و اینکه آیا برای آن باید وضو بگیریم را توضیح دهید. با تشکر
پاسخ ۱۴۳: اگر بعد از سلام نماز يادش بيايد كه يك ركعت يا بيشتر از آخر نماز را نخوانده، چنانچه كارى انجام داده كه اگر در نماز عمداً يا سهواً اتفاق بيفتد نماز را باطل مى‌كند، مثلًا پشت به قبله كرده، نمازش باطل است؛ و اگر كارى كه عمدى و سهوى آن نماز را باطل مى‌كند انجام نداده، بايد فوراً مقدارى كه فراموش كرده را به جا آورد[۱] و پس از نماز دو سجده سهو بجای سلامی که سهوا آن را گفته بوده بجا آورد.[۲]
اگر در جايى كه نبايد سلام نماز را بگويد سهواً بگويد: «السلام علينا و على عباد اللّٰه الصالحين» يا بگويد: «السلام عليكم و رحمة اللّٰه و بركاته» بايد دو سجدۀ سهو بنمايد ولى اگر اشتباهاً مقدارى از اين دو سلام را بگويد، يا بگويد: «السلام عليك أيها النبي و رحمة اللّٰه و بركاته» احتياط مستحب آن است كه دو سجدۀ سهو به جا آورد.[۳]
گفتنی است شك بين دو و چهار بعد از سر برداشتن از سجدۀ دوم كه بايد بنا بگذارد چهار ركعت خوانده و نماز را تمام كند و بعد از نماز دو ركعت نماز احتياط ايستاده بخواند.[۴]
نحوه خواندن سجده سهو
دستور سجدۀ سهو اين است كه بعد از سلام نماز فوراً نيت سجدۀ سهو كند و پيشانى را به چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و بگويد: «بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» يا «بِسْمِ اللّٰه وَ بِاللّٰهِ اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ» ولى بهتر است بگويد: «بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ السَّلامُ عَلَيكَ ايُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ» بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكى از ذكرهايى را كه گفته شد بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.[۵]
وضو گرفتن برای سجده سهو
امام خمینی: براى سجدۀ سهو وضو گرفتن لازم نيست.[۶]
مکارم: سجده سهو بايد رو به قبله، و با حالت وضو و طهارت باشد.[۷]
خوئى، تبريزى، سيستانى، نورى: ولى براى سجدۀ سهو واجب نيست وضو بگيرد .
گلپايگانى، صافى، بهجت: و احتياط واجب (زنجانى: و احتياط) آن است كه براى سجدۀ سهو هم وضو بگيرد.[۸]
فیاض: بنابر احتياط مستحب براى سجده سهو وضو بگيرد.[۹]
نکته: اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً به جا نياورد، معصيت كرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهواً به جا نياورد، هر وقت يادش آمد بايد فوراً انجام دهد و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.[۱۰]
[۱] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۶۸۱، مسأله ۱۲۶۹٫
[۲] . همان، ص ۶۶۹، مسأله ۱۲۳۶؛ توضیح المسائل امام خمینی، ص ۲۷۴، مسأله ۱۱۸۹٫
[۳] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۶۷۲، مسأله ۱۲۴۲٫
[۴] . همان، ج ۱، ص ۶۵۰٫
[۵] . همان، ص ۶۷۴، مسأله ۱۲۵۰٫
[۶] . نجاة العباد (امام خمینی)، ص ۲۷؛ تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۵۳٫
[۷] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۶۷۵، ذیل مسأله ۱۲۵۰٫
[۸] . همان، ص ۱۸۶، ذیل مسأله ۳۱۶٫
[۹] . رساله توضیح المسائل فیاض، ص ۵۵٫
[۱۰] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۶۷۳، مسأله ۱۲۴۶٫