سؤال ۴۵: نظر مراجع عظام تقلید در مورد سیگار کشیدن در ماه رمضان چیست؟ حکم سیگار کشیدن برای فردی که تازه شروع می کند و فردی که از قبل سیگاری بوده را بیان فرمایید.
پاسخ ۴۵: یکی از چیزهایی که بر فرد روزه دار حرام است، رساندن غبار غلیظ به حلق است. چون رساندن غبار غليظ به حلق روزه را باطل مى‌كند چه غبار چيزى باشد كه خوردن آن حلال است مثل آرد، يا غبار چيزى باشد كه خوردن آن حرام است مثل خاک.[۱]
در مسأله دیگری آمده که احتياط واجب آن است كه روزه دار دود سيگار و تنباكو و مانند اينها را هم به حلق نرساند. ولى بخار غليظ، روزه را باطل نمى‌كند، مگر اين كه در دهان به صورت آب درآيد و فرو دهد.[۲]
آیت الله العظمی مکارم می فرمایند: احتياط واجب آن است كه روزه دار از كشيدن سيگار و تنباكو و ساير دخانيات پرهيز كند و بخار غليظ نيز به حلق نرساند، ولى رفتن به حمام اشكال ندارد هر چند فضاى حمام را بخار گرفته باشد.[۳]
آیت الله العظمی زنجانی می فرمایند: در ماه مبارك رمضان سيگار كشيدن و استعمال ساير دخانيات بصورت آشكار به گونه‌اى كه بى‌احترامى به روزه به شمار آيد جايز نيست بلكه بنا بر احتياط در غير اين صورت نيز استفاده نشود و چنانچه روزه دار در ماه رمضان از دخانيات استفاده كند، بنا بر احتياط در بقيۀ روز از كارهايى كه روزه را باطل مى‌كند خوددارى كرده، روزۀ آن روز را نيز قضا كند.[۴]
شخصی سؤال می کند که من معتاد به سيگار هستم و در ماه مبارك رمضان هر چه تلاش مى‌كنم كه تندخو نباشم نمى‌توانم و همين باعث ناراحتى زياد افراد خانواده‌ام شده است و خودم هم از وضعيت دشوارم رنج مى‌برم، تكليف من چيست؟
مراجع عظام تقلید (حفظهم الله) پاسخ می دهند: روزه ماه مبارك رمضان بر شما واجب است و بنا بر احتياط واجب جايز نيست در حال روزه سيگار بكشيد، و نبايد بدون دليل با ديگران تند برخورد كنيد.[۵]
آیت الله العظمی خامنه ای: بنا بر احتياط واجب جايز نيست در حال روزه سيگار کشیده شود.[۶]
آیت الله العظمی مكارم شیرازی: احتياط واجب آن است كه روزه دار از كشيدن سيگار و تنباكو و ساير دخانيات پرهيز كند و بخار غليظ نيز به حلق نرساند، ولى رفتن به حمام اشكال ندارد هر چند فضاى حمام را بخار گرفته باشد.
ایشان می فرمایند: كشيدن سيگار و ساير انواع دخانيات اگر به تصديق اهل اطّلاع ضرر مهمّى داشته باشد، نيز حرام است، ولى استفاده از موادّ مخدّر مطلقاً حرام است؛ خواه به صورت تزريق يا دود كردن يا خوردن و يا به هر طريق ديگرى بوده باشد و همچنين توليد، خريد و فروش و هر گونه كمك به انتشار آن، حرام است.[۷]
آیت الله العظمی بهجت (ره): عدم افساد روزه به وسيله غبار يا دود غير غليظ و غير جايگزين غذا و غير مقوى خالى از وجه نيست ولى أحوط اجتناب است.
آیت الله العظمی نورى: روزه دار بايد بخار غليظى كه در دهان مبدل به آب مىشود و نيز بنا بر احتياط واجب دود سيگار و تنباكو و مانند اينها را به حلق نرساند.[۸]
اما آیت الله العظمی سیستانی می فرمایند: احتیاط واجب آن است که روزه دار دود سیگار و تنباکو و مانند اینها را هم به حلق نرساند.[۹]
سیگار کشیدن در غیر ماه رمضان: اگر کشیدن سیگار وتنباکو – هرچند در آینده – ضرر مهمی به او می رساند، خواه آن ضرر مهم حتمی باشد و یا احتمالی، که از آن نزد عقلاء ترس حاصل می شود، کشیدن آن حرام است، و اما با ایمن بودن از ضرر مهم هرچند از این جهت که در کشیدن آن زیاده روی نکند اشکال ندارد.
آیا فرقی بین کسی که تازه سیگار می کشد یا فردی که معتاد به سیگار است؟
پاسخ به فردی که تازه شروع به سیگار کشیدن کرده است: کشیدن سیگار اگر موجب ضرر و زیان می شود هر چند در آینده واعم از اینکه آن ضرر معلوم باشد ویا گمان ضرر وجود داشته باشد طوری عقلا بر سلامت شخص بیمناک باشند، حرام است. و اما اگر ایمن از ضرر و زیان شدید باشد هر چند بدین جهت که کمتر می کشد، مانعی ندارد.
پاسخ به فردی که به کشیدن سیگار معتاد است: اگر ادامه کشیدن سیگار ضرر شدیدی می آورد باید دست بردارد مگر آنکه ترک سیگار موجب ضرر دیگری شود مثل ضرر حاصل از سیگار کشیدن و یا سخت تر از آن و یا اینکه ترک سیگار برای او حرجی باشد طوری که عادتاً تحمٌل ناپذیر است.
سؤال: در برخی از مکانها مثل اتوبوس که تابلوی استعمال دخانیات ممنوع است” آیا سیگار کشیدن در چنین اماکنی جایز است؟
پاسخ: اگر این امر به منزله شرط ضمنی باشد که سوار شونده به آن وسیله، پذیرفته است و یا چنان چیزی قانون دولتی می باشد که پس از ورود به کشور ملتزم شده است که آنها را رعایت کند لازم است مطابق تعهد، عمل کند و مخالفت جایز نیست[۱۰].
معنای احتیاط واجب: اگر مرجع تقلید به عللی در مسئلهای فتوا (نظر صریح فقهی) نداشت و احتیاط کرد به این احتیاط؛ احتیاط واجب می گویند که البته در این صورت، مقلد نمیتواند (به استناد احتیاطی بودن نظر مرجع خود) آن را ترک کند؛ بلکه یا باید به احتیاط واجب مرجع خویش عمل کند و یا در مسئله، به مرجع تقلید دیگری که در این زمینه، فتوای صریح دارد (با رعایت «الاعلم فالاعلم) رجوع کرده و نظر او را مبنای عمل خود قرار دهد.
نتیجه گیری: طبق نظر اکثر مراجع، فرد روزه دار بایستی بنابر احتياط واجب دود سيگار و تنباكو و مانند اينها را هم به حلق نرساند.
اما اینکه آیا کشیدن سیگار در غیر ماه رمضان جایز است یا خیر، مراجع نظرات مختلفی دارند. برخی همچون آیت الله العظمی سیستانی می فرمایند: اگر شخص از ضرر مهم هرچند از این جهت که در کشیدن آن زیاده روی نکند، در امان است در آن صورت کشیدن سیگار برای او اشکال ندارد. از سوی دیگر اکثریت مراجع می فرمایند که بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
طبق توضیحی که در خصوص احتیاط واجب داده شد، افرادی که سیگاری هستند و کشیدن آن برایشان ضرر مهمی ندارد، می توانند در خصوص این مسأله از آیت الله العظمی سیستانی تقلید کنند. یا آنکه به نظر مرجع خود که احتیاط واجب دانسته عمل نماید.
برای آگاهی بیشتر به پاسخ های زیر مراجعه فرمایید:
نمایه: چیزهایی که روزه را باطل می کند / آنچه که برای روزه دار مکروه است، سوال شماره ۳۷٫
نمایه: دختران و پسران نوجوانان و تازه به سن تکلیف رسیده / روزه نگرفتن به دلیل ضعف شدید بدن، سوال شماره ۳۳٫
نمایه: باطل شدن روزه با دیدن فیلمها و عکسهای مستهجن، سوال شماره ۱۴٫
نمایه: خوردن و آشامیدن سهوی در حال روزه، سوال شماره ۳۶٫
نمایه: مقدار مسافت شرعی / شرایط شکسته شدن نماز مسافر، سؤال شماره ۱۹٫
نمایه: روزه گرفتن و نماز خواندن در مناطقی که طول روز و شب زیاد است، سؤال شماره ۱۷٫
نمایه: ادای کفاره روزه تا رمضان سال بعد، سوال شماره ۴۳٫
[۱] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۹۰۳، م ۱۶۰۳٫
[۲] . همان، ص ۹۰۴، م ۱۶۰۴٫
[۳] . همان، ذیل مسأله ۱۶۰۴٫
[۴] . همان.
[۵] . همان، ص ۹۷۲، س ۷۴۴؛ همان، ص ۹۷۴، س ۷۶۰٫
[۶] أجوبة الاستفتاءات (بالفارسية)، س ۷۶۰ و س ۷۴۴٫
[۷] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۲، ص ۶۰۰، ذیل مسأله ۲۶۳۰٫
[۸] . توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج ۱، ص ۹۰۳، مسأله ۱۶۰۵٫
[۹] . سایت دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، احکام روزه و غبار رساندن به حلق.