سؤال ۱۳۵: حکم شرعی تحقیق، و پژوهش سلول های بنیادی را بیان فرمایید؟
پاسخ ۱۳۵: بطور کلی انواع مختلفی از سلول ها در بدن انسان وجود دارد که برای سلامت روزانه ما انسانها بسیار مهم هستند. اعمالی همچون ضربان قلب، فعالیت های مغزی، جایگزینی سلولهای مرده و دیگر مواردی که می توان با یک جستجوی ساده پی به خلفت خداوند دانا و حکیم برد.
تولید سلولهای جدید از جمله فعالیت های سلول های بنیادی است که می توانند سلولهای مانند خود یا از نوع دیگری را تولید کنند. جدا کردن سلول های بنیادی جنینی از جنین انسان و رشد آن ها در محیط آزمایشگاهی از دیگر مواردی است که توسط پزشکان صورت می گیرد. [۱]
یکی دیگر از فعالیت های این سلول ها به این صورت است که مغز استخوان انسان مرتبا سلولهای خون‌ساز ایجاد می‌کند و سلولهای بنیادی خون‌ساز در بدن هر شخص، مسوول ساختن اجزای خون او هستند. در بیماری‌های خونی، اجزای خون دچار مشکل می‌شوند، اما اگر سلولهای بنیادی سالم باشند، اجزای خون را می‌سازند. در صورتیکه فرد بیمار شده و تولید سلولهای بنیادی‌اش با مشکل مواجه شود، بیماری‌های خونی در فرد بروز پیدا می‌کند.
از طرفی کار مرکز مغز استخوان بدن، تولید سلول بنیادی است. حالا اگر این مرکز درست کار نکند، تولید سلولهای خونی دچار مشکل می‌شود. در این شرایط پزشکان سلولهای بنیادی سالم را از یک فرد گرفته و در فردی که با او تشابه ژنتیکی دارد، تزریق می کنند. البته وقتی فردی سلولهای بنیادی خود را اهدا می‌کند، حتما دوباره سلولهای بنیادی در بدنش ایجاد می‌شود.[۲]
گفتنی است انتقال این سلول ها در بدن توسط داربست های سه بعدی که پس از مدتی تجزیه می شوند، انجام می گیرد. و مدت زمان ترمیم سلولی و شکل گیری بافت در بدن حداقل ۲ ماه به طول می انجامد.[۳]
اما مراجع عظام تقلید در پاسخ به این سؤال که آیا تحقیق و پژوهش سلول های بنیادی حرام است؟ می فرمایند این کار فی نفسه مانعی ندارد مگر اینکه تبعات سوئی برای انسان داشته باشد.
ضمیمه: نظر برخی از دفاتر مراجع عظام تقلید (مد ظلهم العالی) در مورد این سؤال به شرح زیر است:
آیت الله العظمی مکارم شیرازی:
اشکالی ندارد.
آیت الله العظمی سیستانی:
فی نفسه مانعی ندارد.
آیت الله العظمی صافی گلپایگانی:
در مورد سؤال عمل فی نفسه اشکال ندارد، بلی اگر تبعات سوء داشته باشد مثلاً فتح بابی برای اشتباه کاری در بعضی از امور یا بعضی ادعاهای بدون واقعیت یا گول زدن اشخاص و هرتالی فاسد دیگر، از این جهت جایز نیست.[۴]
نکته: آیت الله العظمی سیستانی در پاسخ به این سؤال که آیا خوردن گوشتی که در محیط آزمایشگاه از سلولهای بنیادی گاو تشکیل شده است اشکال دارد یا خیر؟ می فرمایند: خوردن این گوشت حرام است.[۵]
[۱] . ر. ک: پایگاه اطلاع رسانی سلول های بنیادی ایران.
[۲] . ر. ک: سایت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)؛ ویکی پدیا.
[۴] . استفتاء از دفاتر معظم له.
[۵] . سایت دفتر مرجع عالیقد حضرت آیت الله العظمی سیستانی، پرسش و پاسخ، خوردن و آشامیدن.