سؤال ۱۳۱: حکم شرعی تعزیه و شبیه خوانی چیست؟ آیا مرد می تواند در لباس زن تعزیه و شبیه خوانی کند؟ ایفای نقش امام معصوم (ع) چطور؟
پاسخ ۱۳۱: تعزيه و شبيه‌خوانى[۱] اگر مشتمل بر آلات لهو از قبيل طبل و شيپور و سنج نباشد، اشعار دروغ و غنا نخوانند، مرد لباس زن نپوشد، اجتماع مرد و زن در يك جا نباشد و با توجه به مقتضیات زمان موجب وهن مذهب حق نشود اشكال ندارد، ولى سزاوار است كه به تعزيه‌خوانى تنها اكتفا نكنند و بجای آن مجالس روضه كه در آنها علاوه بر ذكر مصائب حضرت خامس آل عبا عليهم السلام، معارف و عقايد اسلامى و تفسير آيات و احاديث و احكام شرعيه بيان مى‌شود نيز تشكيل دهند.[۲]
آیت الله تبریزی در خصوص عزادارى و تعزيۀ ذو الجناح می فرمایند: باسمه تعالى؛ عزادارى امام حسين و ائمۀ اطهار عليهم السلام مستحب است و موجب اجر مى‌باشد؛ و اگر آنچه نوشته شده، عزادارى متعارف باشد، استحباب دارد، و الله العالم.[۳]
حکم ایفای نقش امام معصوم (ع) در تعزیه و شبیه خوانی
امام خمینی: اگر مشتمل بر محرّمات شرعيّه نباشد و موجب وهن مذهب نشود إشكال ندارد، و بهتر است به جاى آن روضه بخوانند.[۴]
آیت الله منتظری: اگر مستلزم اهانت به اولياء خدا نباشد مانع ندارد.[۵]
آیت الله بهجت: اگر هتك احترام نشود، مانعى ندارد.[۶]
آیت الله صافی: بطور كلى تعزيه‌خوانى چنانچه مشتمل بر محرمات نباشد اشكال ندارد. و درخشان بودن سابقه تعزيه‌خوان شرط نيست ولى اگر سوء سابقه خصوص سوء حال فعلى عرفاً توهين باشد نبايد آن اشخاص مجرى باشند و اصولًا مناسب اين است كه عزادارى حضرات ائمه طاهرين عليهم السلام به صورت مجلس روضه‌خوانى برگزار شود تا سخنرانان عالم و وعاظ و روضه‌خوانهاى متعهد ضمن ذكر مصائب آن بزرگواران با ذكر فضائل و مناقب و تاريخ زندگى ايشان و بيان احاديث و احكام و تبليغ معارف اسلام و دفع بدع و شبهات، مردم را آگاه و به مكتب اهل بيت عليهم السلام هدايت و ارشاد نمايند.[۷]
آیت الله خامنه ای: اگر مشتمل بر دروغ و وَهْن مذهب نباشد و هتک حرمت هم محسوب نشود، اشکال ندارد لکن بهتر است به جاى آن مجالس وعظ و خطابه برپا شود و شرکت در آن فى نفسه اشکال ندارد. [۸]
آیت الله مکارم: اگر در شبیه خوانى کسانى مى خواهند در نقش آن بزرگواران ظاهر شوند، باید افراد مهذّب و پاک و خوشنامى باشند و چه بهتر که آن بزرگواران بطور وضوح نشان داده نشوند.[۹]
برای آگاهی بیشتر پاسخ زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: روزشمار دهه محرم / علت نامگذاری شبهای دهه اول محرم، پاسخ شماره ۱۳۰٫
[۱] . شبیه خوانی: نمايش وقايع حادثۀ كربلا است كه بصورت سنتى در يك مكان ثابت و يا در حال حركت در مسيرهاى عزادارى حسينى انجام مى‌شود (اجوبة الاستفتاءات (فارسی)، ص ۳۲۲).
[۲] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۲، ص ۸۳۴؛ استفتاءات امام خمینی، ج ۲، ص ۲۷، مسأله ۷۰؛ اجوبة الاستفتاءات (فارسی)، ص ۳۲۲، مسأله ۱۴۳۹؛ مجمع المسائل (للگلپایگانی)، ج ۲، ص ۳۶۸، مسأله ۱۰۵۷؛ استفتاءات جدید (تبریزی)، ج ۱، ص ۴۵۸، ۲۰۱۹-۲۰۲۱؛ جامع المسائل (فارسی – فاضل)، ج ۱، ص ۵۸۰، ۲۱۶۶؛ استفتاءات بهجت، ج ۴، ص ۵۳۸، مسأله ۶۳۷۸؛ رساله استفتاءات (منتظری)، ج ۱، ص ۱۴۶، مسأله ۴۹۶؛ استفتاءات جدید (مکارم)، ج ۱، ص ۱۶۴-۱۶۵، مسأله ۵۷۲-۵۷۳٫
[۳] . استفتاءات جدید (تبریزی)، ج ۱، ص ۴۵۵، مسأله ۲۰۰۶٫
[۴] . استفتاءات امام خمینی، ج ۳، ص ۵۸۳، مسأله ۴۴؛ همان، ص ۵۸۴، مسأله ۴۷٫
[۵] . رساله استفتاءات (منتظری)، ج ۱، ص ۱۴۶، مسأله ۴۹۷٫
[۶] . استفتاءات بهجت، ج ۴، ص ۵۳۸، مسأله ۶۳۷۹٫
[۷] . جامع الاحکام (صافی)، ج ۲، ص ۱۳۲-۱۳۳، مسأله ۱۵۹۹٫
[۸] . استفتاء از دفاتر معظم له.
[۹] . استفتاءات مکارم، مسأله ۷۳٫