سؤال ۱۷۲: حکم پرداخت بدهی در لحظه غروب چیست؟ آیا این کار اشکال دارد؟
پاسخ ۱۷۲: امير المؤمنين عليه السّلام به نقل از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) خطاب به شريح فرمودند: اگر مسلمانى پرداخت بدهى خود را بتعويق اندازد در صورتى كه آمادگى براى پرداخت داشته باشد اين ستم است در حق مسلمان طلبكار، و هر كس كه تهيدست بود و صاحب مال يا خانه يا اثاثيه‌اى هم نبود، راهى بر او نيست و بايد طلبكار، وى را مهلت دهد تا متمكّن گردد.[۱]
در روایتی دیگر پیامبر اسلام (ص) می فرماید: المعك طرف من الظّلم. یعنی تأخير پرداخت دين، شمه اى از ظلم است.[۲] بنابراین طبق روایات متعددی که از معصومین (علیهم السلام) نقل شده پرداخت بدهی در زمانی که شخص توانایی پرداخت آن را داشته باشد لازم و فوری است. در این روایات هیچگونه مطلبی دال بر کراهت داشتن پرداخت بدهی در لحظه غروب نشده است!
نکته: دين عبارت است از مال كلى ثابت در ذمه شخصى براى ديگرى و سبب آن يا قرض گرفتن است يا امور اختياريه ديگر مانند مبيع قرار دادن دين در معامله سلم يا ثمن قرار دادن آن در معامله نسيه يا اجرت در اجاره يا صداق در نكاح يا عوض در طلاق خلع و غير اينها و يا امور قهريه مانند موارد ضمانتها و نفقه زوجه دائمه و نظير اينها که اداء آنها واجب است.
ضمیمه: پاسخ مراجع عظام در مورد این سوال به شرح زیر است:
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: اشکالی ندارد.
حضرت آیت الله العظمی سیستانی: اصلا اشكالى ندارد و اين نقل قول صحت ندارد.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی: اشکالی ندارد.[۳]
حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (ره): هرگاه موعد پرداخت آن رسیده باشد بر شخص واجب است بدهی خود را پرداخت نماید[۴].
[۱] . من لا يحضره الفقيه – ترجمه، ج۴، ص ۱۵-۱۶٫
[۲] . نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله عليه و آله)، ص ۷۸۴٫
[۳] . استفتاء از دفاتر معظم له.
[۴] . مجمع المسائل (للگلپايگاني)، ج۲، ص: ۹۳٫