سؤال ۱۲۷: حکم پوشیدن ناخن و موی مصنوعی از نامحرم چیست؟ آیا اینها زینت محسوب می شوند؟ حکم استفاده از آن در حال نماز چطور؟
پاسخ ۱۲۷: زن بايد بدن و موى خود را از مرد نامحرم بپوشاند بلكه احتياط واجب آن است كه بدن و موى خود را از پسرى هم كه بالغ نشده ولى خوب و بد را مى‌فهمد (و به حدّى رسيده كه مورد نظر شهوانى است) بپوشاند.[۱] همچنین پوشيدن چيزى كه از جهت رنگ يا شكل و يا نحوه پوشيدن باعث جلب توجه اجنبى شود و موجب فساد و ارتكاب حرام گردد، جايز نيست[۲].
اما به نصّ قرآن كريم[۳] بر زن واجب نيست خود را از مردان «غیر اولى الإربه» بپوشاند. در مراد از «غير اولى الإربه» اختلاف است. برخى آن را به پيرمردانى تفسير كرده‌اند كه بر اثر پيرى زياد رغبتى به زناشويى ندارند. برخی آن را به مرد ابله و احمق که از امور زنان چیزی نمی‌داند و برخی به امور دیگر تفسیر کرده‌اند. به هر حال، برای زن واجب نیست بیش از صورت و دستانش- مانند موی سر یا مقداری از ساق پا یا دست- را از غیر اولی الاربه بپوشاند؛ یعنی مقداری که زن به طور متعارف از محارم خود جز شوهر نمی‌پوشاند.[۴]
گرچه پوشاندن موى اصلى از نامحرم واجب است؛ ليكن در وجوب ستر موى مصنوعى، موى‌بند و زيور آلات متّصل به مو- با پوشيده بودن موى اصلى- اختلاف است.[۵]
امام خمینی (ره) در این خصوص وجوب یا عدم وجوب پوشاندن کلاه‌گیس از نگاه نامحرم سه موضوع را مطرح کرده‌اند:
۱- گیسوی طبیعی متصل به موی زن، خواه از مرد باشد یا زن
۲- قرامل و گیسوهایی که از غیر موی انسان ساخته شده است
۳- حلیّ و زینت
امام خمینی ره با نگارش حاشیه ذیل عبارت “الظاهر وجوب” در هر سه مورد، به احتیاط واجب پوشش از نگاه نامحرم را واجب دانسته و فرموده‌اند: «بل الأحوط وجوبه، و کذا فی القرامل و الحلیّ.»[۶]
در خصوص حکم استفاده زن‌ها از کلاه‌گیس به عنوان ساتر در نماز می فرمایند: اما از جهت نماز؛ گرچه فرع مورد بحث در کشورهای اسلامی شاید محل ابتلا نبوده و کاربرد زیاد نداشته باشد، لیکن در کشورهای غیر اسلامی که زنان مسلمان با محدودیت‌هایی در پوشش مواجه هستند در کمک به پایبندی بر نماز بسیار کارگشا می‌تواند باشد. زیرا آشکار کردن زیورآلات و زینت و مو و گیسوی متصل به موی سر و کلاه گیس ساخته شده از الیاف، در حال نماز مبطل آن نیست، هر چند بگوییم پوشاندن آن از نامحرم واجب است.[۷]
نظرات دیگر مراجع عظام تقلید به این شرح است:
آیت الله العظمی مکارم: موی مصنوعی اشکال دارد ولی ناخن مصنوعی اشکال ندارد مگر موجب مفسده خاصی شود.[۸] براى زنان پوشانيدن موهاى مصنوعى و زينتهاى پنهانى (مانند دست بند و گردن‌بند) نيز لازم است[۹]. در مورد مسح بر روی موی مصنوعی در صورتی که مانع رسیدن آب به بدن نباشد اشکالی ندارد و اگر مانع باشد تنها در صورت ضرورت جایز است، و در این صورت حکم جبیره دارد مگر این که واقعا کشت حقیقی باشد و جزء بدن شود.[۱۰]
آیت الله العظمی فاضل: براى زنان در حال نماز پوشانيدن موهاى مصنوعى و زينتهاى پنهانى (مانند دست بند و گردن‌بند) و زينت صورت (مانند سرمۀ چشم) لازم نيست، امّا واجب است از نامحرم به پوشانند.[۱۱] گفتنی است که موى مصنوعى كه جهت ترميم استفاده مى‌شود چنانچه از خارج وارد شود و جنس آن مشكوك باشد محكوم به طهارت است.[۱۲]
آیت الله العظمی سیستانی: اگر زینت بحساب آید باید آنرا بپوشاند .[۱۳]اما بر سر گذاشتن کلاه گیس به نیت خوشگل تر شدن و مورد توجه بانوان قرار گرفتن در مجالس ویژه خانمها جهت پیدا شدن خواستگار، اگر تنها به نیت آرایش باشد و نه فریبکاری و عیب پوشی از چشم خواستگاران، چنین کاری اشکال ندارد.[۱۴]
آیات عظام تبریزی، صافی و نوری: كلاه گيس خود يك نوع زينت است و بايد از نامحرم پوشانده شود.[۱۵] تشخیص زینتی بودن عرفی است و اگر زینت محسوب شود باید از نامحرم پوشیده شود.
آیت الله العظمی بهجت: اگر ناخن بلند باشد، زینت محسوب می شود و باید آن را پوشاند.[۱۶] استفاده از موی مصنوعی اگر باعث مفسده شود، جايز نيست.[۱۷]
آیت الله العظمی خامنه ای: دیدن ناخن مصنوعی یا موی مصنوعی جایز نیست. و تشخیص زینت بودن آن بعهده مکلف است.[۱۸] در مورد مسح بر روی موى مصنوعى هم باید گفت که اگر به نحو كلاه گيس باشد، واجب است براى مسح آن را بردارد، ولى اگر موى مصنوعى بر پوست سر كاشته شده باشد و برداشتن آن از جلوى سر باعث عسر و حرجى شود كه عادتاً قابل تحمل نيست، مسح بر روى آن مجزى است.[۱۹]
نکته: زینت بودن یک معنای عرفی است، پس اگر مکلف با مراجعه به عرف جامعه یقین کند کاشت ناخن یا بلند گذاشتن آن زینت شمرده می‌شود، باید آن را از نگاه نامحرم بپوشاند.
برای آگاهی بیشتر پاسخ های زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: مانع بودن کاشت ناخن برای غسل و وضو، پاسخ شماره ۳٫
نمایه: وضو و غسل و حج با تاتو و خالکوبی، پاسخ شماره ۵٫
نمایه: خالکوبی: شک و اطمینان از نبود مانع در اعضاء وضو، پاسخ شماره ۶۲٫
نمایه: وضوی جبیره: لاک زدن روی ناخن دست و پا، پاسخ شماره ۷۲٫
[۱] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی، ج ۲، ص ۴۸۸، مسأله ۲۴۳۵؛ جواهر الكلام ۲/ ۴ و ۲۹/ ۷۵- ۸۰.
[۲] . همان، ج۲، ص: ۱۰۱۲٫
[۳] . سوره نور، آیه ۳۱٫
[۴] . جواهر الكلام ج ۲۹، ص ۹۴- ۹۶.
[۵] . مستمسك العروة ج ۵، ص ۲۴۸- ۲۴۹؛ كتاب الصلاة (محقق داماد)، ص ۸۷- ۹۰.
[۶] . العروة الوثقى مع تعالیق الإمام الخمینی؛ ص: ۲۹۲٫
[۷] . همان، ص: ۲۹۹، مسأله ۴٫
[۸] . استفتاء از دفتر معظم له.
[۹] . توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج۱، ص: ۴۴۲ مكارم: مسأله ۷۲۹٫
[۱۰] . پایگاه اطلاع رسانی دفتر معظم له، حکم مسح بر روی موی مصنوعی.
[۱۱] . توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج۱، ص: ۴۴۲، فاضل: مسأله ۷۹۷٫
[۱۲] . احكام پزشكان و بيماران (فاضل)، ص ۱۶۶، مسأله ۴۱۱٫
[۱۳] . سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، پرسش و پاسخ، بازیگری.
[۱۴] . سایت معظم له، پرسش و پاسخ، خواستگاری.
[۱۵] . نورى، استفتائات، ج۲، س۶۷۰؛ تبريزى، صراط النجاة، ج۵، س۱۲۷۶، استفتاء از دفتر آیت اللعظمی صافی.
[۱۶] . استفتاءات بهجت، ج ۴، ص ۲۰۷، مسأله ۵۳۴۳-۵۳۴۴٫
[۱۷] . استفتاء از دفتر معظم له.
[۱۸] . استفتاء از دفتر معظم له.
[۱۹] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۱۹۹، مسأله ۱۰۱٫