سؤال ۱۳۰: آیا روزشمار دهه محرم و علت نامگذاری شبهای دهه اول محرم که هر شب به نام یکی از شهیدان کربلا عزاداری می‌کنند، سند روایی دارد؟ مثلا آیا مسلم بن عقیل که شب اول روضه ایشان را می خوانند در همین شب هم به شهادت رسیده است؟ با تشکر
پاسخ ۱۳۰: مُحَرَّمُ الحَرام یا مُحَرَّم اولین ماهِ سال، در تقویم هجری قمری است. این ماه را از آن جهت محرم ناميدند كه در آن جنگ و غارت حرام بود.[۱]
دَهِه مُحَرَّم روزهای یکم تا دهم ماه محرم، اولین ماه سال هجری قمری است. در این ده روز شیعیان به مناسبت شهادت امام حسین(ع) و سایر شهیدان واقعه کربلا سوگواری می‌کنند.
ممکن است برخی از افراد چنین تصور کنند که وقتی شب و روز اول ماه محرم را ما شیعیان برای مسلم بن عقیل روضه می خوانیم، وی در همین روز اول به شهادت رسیده یا بعنوان مثال حضرت علی اصغر (ع) در روز هفتم ماه محرم و یا ابوالفضل العباس (ع) در روز تاسوعا به شهادت رسیده است! حال آن که شهادت امام حسین (ع) و ۷۲ از یاران باوفایش در روز عاشورا (روز دهم ماه محرم) اتفاق افتاد. اما ما شیعیان در بسیاری از مناطق کشور هر روز محرم را به نام یکی از شهیدان کربلا عزاداری می کنیم و روضه‌ای مناسب آن شخصیت می خوانیم. گرچه به گفته نویسندگان فرهنگ سوگ شیعی این نامگذاری مستند دینی ندارد و ریشه تاریخی آن نیز مشخص نیست و در مناطق مختلف هم ترتیب متفاوتی دارد.[۲]
روزشمار دهه محرم / علت نامگذاری شبهای دهه اول محرم
اسامی روزهای دهه محرم
شب و روز اول: روضه مسلم بن عقیل (ع)
شب و روز دوم: ورود به کربلا / روضه طفلان مسلم
شب و روز سوم: روضه حضرت رقیه (س) دختر امام حسین (ع)
شب و روز چهارم: روضه طفلان حضرت زینب(س)، یا حر بن یزید ریاحی، یا طفلان مسلم یا برخی از اصحاب معروف مثل حبیب بن مظاهر، زهیر و…
شب و روز پنجم: روضه عبدالله بن حسن یا اصحاب امام حسین(ع)
شب وروز ششم: روضه قاسم بن الحسن (ع)
شب و روز هفتم: روضه حضرت علی اصغر و در برخی مناطق حضرت ابوالفضل(ع)
شب و روز هشتم: روضه علی اکبر (ع)
شب و روز نهم: روز نهم تاسوعا است و روضه حضرت ابوالفضل(ع) (عباس بن علی) خوانده می‌شود.[۳]
شب و روز دهم: روز دهم روز عاشورا که روضه‌های مربوط به شخص امام حسین(ع) خوانده می‌شود.[۴]
شام روز دهم: شام غریبان، روضه حضرت زینب(ع). معمولا در مراسم شام غریبان چراغ‌ها را خاموش می‌کنند و با نور اندکی مثل نور شمع عزاداری می‌کنند. در برخی مناطق دسته‌های عزادار، عَلَم و کتل برنمی‌دارند و زنجیر و سینه نمی‌زنند.[۵]
نکته: ممکن است در برخی از مناطق ایران سبک های مختلفی رایج باشد. مثلا در استان یزد و برخی از مناطق روز حضرت اباالفضل (ع) را روز هفتم محرم روضه بستن آب را شب و روز هفتم می خوانند.
یا مثلا در شوشتر استان خوزستان از شب اول تا شب عاشورا اصلا روضه شهدای بنی هاشم (ع) خوانده نمی شود و به جای آن در شب های محرم روضه شهادت شهدای کربلا خوانده می شود همانند روضه شهادت حر، حبیب بن مظاهر، سعید بن عبدالله، عابس … خوانده می شود.[۶]
شیر خوارگان حسینی
از سال ۱۳۸۲ شمسی مراسمی با نام همایش شیرخوارگان حسینی و با هدف بزرگداشت علی اصغر(ع) فرزند امام حسین(ع) که در شیرخوارگی به شهادت رسیده است برگزار می‌شود. زمان این مراسم اولین جمعه ماه محرم است. این مراسم نخستین بار در تهران برگزار شد. در سال‌های اخیر این همایش در کشورهای شیعه‌نشین دیگر نیز تشکیل می‌شود. حاضران این مراسم زنان هستند و کودکان خردسال خود را نیز به همراه می‌برند.
روزهای بعد از دهه
شب و روز یازدهم: روضه حرکت کاروان اسیران کربلا از کربلا به کوفه یا روضه حضرت زینب(س)
شب و روز دوازدهم: روضه ورود کاروان اسیران کربلا به کوفه، یا روضه امام سجاد(ع)
شب و روز سیزدهم: روضه حضرت زهرا(س)، کاروان اسرا و وقایع کوفه و مسیر شام[۷].
برای آگاهی بیشتر پاسخ زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: زندگی نامه مسلم بن عقیل از ولادت تا شهادت، پاسخ شماره ۱۱۵٫
[۱] . مسعودی، مروج الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۱۸۸.
[۲] . مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۹-۲۳۰، هادی‌منش، هودج خون، ۱۳۸۰ش، ص۶۷-۶۸.
[۳] . فربد، کتاب ایران (سوگواری‌های مذهبی در ایران)، ۱۳۸۵ش، ص۱۳۵.
[۴] . مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۹-۲۳۰، هادی‌منش، هودج خون، ۱۳۸۰ش، ص۶۷-۶۸٫
[۵] . رضایی، بیرجندنامه، ۱۳۸۱ش، ص۴۷۶-۴۷۷.
[۶] . روزشمار نهضت حسینی، ره توشه راهیان نور، ویژه محرم الحرام سال ۱۳۸۸، ص ۲۰-۲۱٫
[۷] . مظاهری، فرهنگ سوگ شیعی، ۱۳۹۵ش، ص۲۲۹-۲۳۰؛ اقتباس با ویرایش و اضافه کردن مطلب از سایت ویکی شیعه.
باسلام. دلیل رده بندی روضه های روزهای محرم این است که دلها آرام آرام آماده بشوند برای اصل واقعه و اوج ماجرا که شهادت حضرت ابی عبدالله ع است. لذا می بینیم که روزهای اول محرم، روضه های با مصیبت کمتر و روزهای آخر دهه،روضه های با مصیبت های بزرگتر و جانسوزتر خوانده می شوند. مانند قرائت قرآن ، ابتدا ار فرود شروع می شود و بعد قاری اوج میگیرد و چهچه می زند.
با سلام و احترام و تشکر بابت توضیح زیبای شما. موفق باشید.