سؤال ۹۴: لطفا روش خواندن نماز یکشنبه ماه ذی القعده را توضیح دهید؟ آیا می توان در هر ساعتی از روز یکشنبه این نماز را خواند؟
پاسخ ۹۴: نماز یکشنبه ذی القعده نمازی مستحبی و چهار رکعتی که در یکی از روزهای یکشنبه ماه ذی القعده خوانده می شود و فضائل بسیاری از جمله آمرزش گناهان و با ایمان مردن برای آن در روایات آمده است.
رسول خدا(ص) در روز يكشنبه ماه ذى القعده فرمود: «ای مردم! كدام‌يک از شما می‌خواهيد توبه كنيد؟» گفتند: رسول خدا! همه ما می‌خواهيم توبه كنيم. پیامبر فرمود: «غسل كرده، وضو گرفته و چهار ركعت نماز بجا آوريد. در هر ركعت يک‌بار “فاتحة الكتاب”، سه‌بار “قل هو اللّه احد” و يک‌بار “معوذتين” (قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس) بخوانيد. آنگاه هفتادبار استغفار نموده و در پايان “لا حول و لا قوّة إلا باللّه” بگوييد. سپس بگوييد: “يا عزيز يا غفّار اغفر لی ذنوبی و ذنوب جميع المؤمنين و المؤمنات فإنّه لا يغفر الذّنوب إلا أنت”؛ اى عزيز! اى بخشاينده! گناهان من و گناهان تمام مردان و زنان مؤمن را بیامرز كه جز تو كسى گناهان را نمی‌آمرزد».
آنگاه فرمود: «بنده‌اى از امت من چنين عملى را انجام نمی‌دهد، مگر اين‌كه از آسمان به او ندا می‌رسد: بنده خدا! عمل را از نو شروع كن كه توبه تو قبول، و گناهانت آمرزیده شد. فرشته ديگر از زير عرش ندا می‌كند: اى بنده! مبارک باد بر تو و بر خانواده و خاندانت. منادى ديگرى صدا می‌زند: در روز قيامت، دشمنانت را از تو راضى می‌نمايند. فرشته ديگرى ندا می‌كند: اى بنده! با ايمان از دنيا می‌روى. دينت از تو گرفته نشده و قبر تو وسيع و نورانى خواهد شد. منادى ديگرى صدا می‌زند: پدر و مادرت راضى می‌شوند، گرچه خشمگين باشند، پدر و مادر، تو و خاندانت بخشيده شده و در دنيا و آخرت خوش رزق خواهى بود. جبرئيل ندا می‌كند: من با فرشته مرگ پيش تو آمده و به او دستور می‌دهم كه با تو خوش‌رفتار بوده، به‌خاطر مرگ آسيبى به تو نرسانيده و به نرمى، روح را از بدنت خارج نمايد».
گفتند: ای رسول خدا! اگر كسى در زمان ديگرى چنين بگويد چطور؟ آن حضرت فرمود: «چيزهايى را كه گفتم براى او نيز خواهد بود. جبرئيل اين مطالب را در شب معراج به من گفت».[۱]
گفتنی است؛ این روایت را تنها سید بن طاوس به نقل از انس بن مالک آورده است و در منابع دیگر شیعی نیامده است. از متن روایت نمی‌توان استنباط دو رکعت یا چهار رکعت نمود؛ زیرا در آن سخنی از تشهد و سلام نیامده اما چون در فقه، نمازهای مستحبی – جز در مواردی که تصریح به خلاف باشد – به صورت دو رکعتی است و از آن‌جا که در مورد این نماز تصریحی به چهار رکعتی بودن وجود ندارد، باید آن‌را به صورت دو نماز جداگانه دو رکعتی خواند و سپس در آخر چهار رکعت، استغفار و دعای آن خوانده شود.
کیفیت خواندن نماز
برای خواندن این نماز لازم است در یکی از یکشنبه‌های ماه ذی القعده غسل کرده و برای نماز وضو بگیرد (یا قبل از غسل وضو بگیرد) و سپس دو نماز دو رکعتی مانند نماز صبح به نیت نماز یکشنبه ماه ذی القعده به جای آورد که در هر رکعت یک بار سوره حمد و سه بار سوره توحید و یک بار سوره ناس و یک بار سوره فلق خوانده می‌شود و پس از پایان چهار رکعت، هفتاد بار استغفار کرده (گفتن ذکری مانند اَستَغفِرُ اللهَ و اَتوبُ إلیه) و آنگاه یک‌بار ذکر لا حول و لا قوة الا بالله بگوید و در پایان چنین دعا کند: «یا عَزِیزُ یا غَفَّارُ اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ فَإِنَّهُ لَا یغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ».[۲]
وقت خواندن این نماز
زمان اصلی خواندن این نماز یکشنبه ماه ذی القعده است و در هر ساعتی از روز می‌توان آن را خواند. و مطابق فراز انتهایی روایت[۳]، اگر در یکشنبه سایر ماه ها نیز این نماز به جای آورده شود همین پاداش را خواهد داشت.
متن عربی روایت اقبال
فیما نذکره ممّا یعمل فی یوم الأحد من الشّهر المذکور و ما فیه من الفضل المذخور وجدنا ذلک بخطّ الشیخ علی بن یحیی الخیاط رحمه اللّه و غیره فی کتب أصحابنا الإمامیة، و قد روینا عنه کلّما رواه، و خطّه عندنا بذلک فی إجازة تاریخها شهر ربیع الأوّل سنة تسع و ستّمائة، فقال ما هذا لفظه: روی أحمد بن عبد اللّه، عن منصور بن عبد الحمید، عن أبی أمامة، عن انس بن مالک قال: خرج رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله یوم الأحد فی شهر ذی القعدة فقال: یا أیها النّاس من کان منکم یرید التّوبة؟ قلنا: کلّنا نرید التوبة یا رسول اللّه، فقال علیه‌السلام: اغتسلوا و توضّئوا و صلّوا اربع رکعات و اقرءوا فی کلّ رکعة فاتحة الکتاب مرّة و «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» ثلاث مرّات و المعوّذتین مرة، ثمّ استغفروا سبعین مرّة، ثمّ اختموا بلا حول و لا قوّة إلّا باللّه العلی العظیم، ثم قولوا: یا عَزِیزُ یا غَفَّارُ، اغْفِرْ لِی ذُنُوبِی وَ ذُنُوبَ جَمِیعِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِناتِ فَإِنَّهُ لا یغْفِرُ الذُّنُوبَ الَّا انْتَ. ثم قال علیه‌السلام: ما من عبد من أمّتی فعل هذا الّا نودی من السّماء: یا عبد اللّه استأنف العمل فإنّک مقبول التّوبة مغفور الذنب، و ینادی ملک من تحت العرض: أیها العبد بورک علیک و علی أهلک و ذریتک، و ینادی مناد آخر: أیها العبد ترضی خصماؤک یوم القیامة، و ینادی ملک آخر: أیها العبد تموت علی الایمان و لا یسلب منک الدّین و یفسح فی قبرک و ینوّر فیه، و ینادی مناد آخر: أیها العبد یرضی أبواک و ان کانا ساخطین، و غفر لأبویک ذلک و لذرّیتک و أنت فی سعة من الرّزق فی الدنیا و الآخرة، و ینادی جبرئیل علیه‌السلام: انا الّذی آتیک مع ملک الموت ان یرفق بک و لا یخدشک اثر الموت، انّما تخرج الروح من جسدک سلا. قلنا: یا رسول اللّه لو انّ عبدا یقول فی غیر الشهر؟ فقال علیه‌السلام: مثل ما وصفت، و انّما علّمنی جبرئیل علیه‌السلام هذه الکلمات أیام أسری.[۴]
برای آگاهی بیشتر پاسخ زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: فاصله بین زن و مرد در نماز جماعت و فرادا، پاسخ شماره ۷۰٫
نمایه: بین نمازهای واجب: تسبیحات حضرت زهرا (س) یا نماز مستحبی؟، پاسخ شماره ۶۸٫
[۱]. ابن طاووس، علی بن موسی، إقبال الأعمال، ج ۱، ص ۳۰۸، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.
[۲] . قمی، عباس، مفاتیح الجنان، ص ۳۴۴.
[۳] . اقبال ج۱، ص ۳۰۸.
[۴] . ر.ک: اقبال ج۱، ص ۳۰۸؛ ابن طاووس، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص ۳۰۸.