سؤال ۵۶: زکات فطره چیست و آیا کسی هم که روزه نمی گیرد باید فطریه بدهد؟ موارد پرداخت آن چیست و به چه کسی باید پرداخت کرد؟
پاسخ ۵۶: طبق نظر مراجع عظام تقلید (حفظهم الله)، بر مکلّفی که در موقع غروب شب عید فطر، شرایط ذیل را دارا باشد، پرداخت زکات فطره خود و کسانی که عرفاً نانخور او محسوب می‌شوند، واجب است: ۱٫ بالغ باشد. ۲٫ عاقل باشد. ۳٫ بیهوش نباشد. ۴٫ فقیر نباشد. ۵٫ بنده و عبد نباشد. و تفاوتی بین روزه دار و غیر روزه دار نیست.
مقدار و شرایط وجوب زکات فطره: بنابراین كسى كه موقع غروب شب عيد فطر بالغ و عاقل و هشيار است و فقير و بندۀ كس ديگر نيست بايد براى خودش و كسانى كه نانخور او هستند، هر نفرى يك صاع كه تقريباً سه كيلو است گندم يا جو يا خرما يا كشمش يا برنج يا ذرّت و مانند اينها به مستحقّ بدهد و اگر پول يكى از اينها را هم بدهد كافى است.[۱]
كسى كه مخارج سال خود و عيالاتش را ندارد و كسبى هم ندارد كه بتواند مخارج سال خود و عيالاتش را بگذراند فقير است و دادن زكات فطره بر او واجب نيست.[۲]
فطره مهمان: لازم به ذکر است که انسان بايد فطرۀ كسانى را كه در غروب شب عيد فطر نانخور او حساب مى‌شوند بدهد؛ كوچك باشند يا بزرگ، مسلمان باشند يا كافر، دادن خرج آنان بر او واجب باشد يا نه، در شهر خود او باشند يا در شهر ديگر.[۳]
همچنین فطرۀ مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر با رضايت صاحبخانه وارد شده و نانخور او حساب مى‌شود، بر او واجب است.[۴]
فطرۀ مهمانى كه پيش از غروب شب عيد فطر بدون رضايت صاحب خانه وارد مى‌شود و مدّتى نزد او مى‌ماند واجب است و همچنين است فطرۀ كسى كه انسان را مجبور كرده‌اند كه خرجى او را بدهد.[۵]
اما فطرۀ مهمانى كه بعد از غروب شب عيد فطر وارد مى‌شود، بر صاحبخانه واجب نيست اگر چه پيش از غروب او را دعوت كرده باشد و در خانۀ او هم افطار كند.[۶]
گفتنی است كسى كه ديگرى بايد فطرۀ او را بدهد، واجب نيست فطرۀ خود را بدهد.[۷] اما اگر فطرۀ انسان بر كسى واجب باشد ولی او فطره را ندهد بر خود انسان واجب نمى‌شود.[۸]
نکته: كسى كه سيّد نيست نمى‌تواند به سيّد فطره بدهد حتى اگر سيّدى نانخور او باشد نمى‌تواند فطرۀ او را به سيّد ديگر بدهد.[۹]
مبلغ زکات فطره در سال ۹۷:[۱۰]
| مرجع عالیقدر | مبلغ زکات فطره (ریال) | مبلغ قضای روزه با عذر شرعی (ریال) | کفاره یک روز قضای عمدی (ریال) |
| مقام معظم رهبری | ۸۰۰۰۰ | ۲۵۰۰۰ | ۱۵۰۰۰۰۰ |
| آیت الله العظمی مکارم شیرازی | در تهران: ۸۰۰۰۰ | ۲۵۰۰۰ | ۱۵۰۰۰۰۰ |
| سایر شهرها: ۷۰۰۰۰ |
آیت الله العظمی سیستانی: كسی كه موقع غروب شب عید فطر، بالغ و عاقل است و بیهوش و فقیر و برده نیست، باید برای خودش و كسانی كه نان خور او هستند، نفری یک صاع – كه گفته می‌شود تقریباً سه كیلو گرم است- از غذاهای معمول در شهرش مانند گندم یا جو یا خرما یا كشمش یا برنج یا ذرّت به مستحق بدهد و اگر به جای آن پول هم بدهد، كافی است و احتیاط لازم آن است كه از غذاهایی كه در شهرش معمول نیست ندهد هرچند گندم یا جو یا خرما یا كشمش باشد.[۱۱]
دادن فطره پیش از ماه و در ماه رمضان کفایت نمی کند: طبق نظر مراجع، اگر شخصی پيش از ماه رمضان فطره را بدهد صحيح نيست و احتياط واجب آن است كه در ماه رمضان هم فطره را ندهد ولى اگر پيش از رمضان يا در ماه رمضان به فقير قرض بدهد و بعد از آن كه فطره بر او واجب شد، طلب خود را بابت فطره حساب كند مانعى ندارد.[۱۲]
زمان پرداخت: كسى كه نماز عيد فطر مى‌خواند، بنا بر احتياط واجب بايد فطره را پيش از نماز عيد بدهد ولى اگر نماز عيد نمى‌خواند، مى‌تواند دادن فطره را تا ظهر تأخير بيندازد.[۱۳]
اگر موقعى كه دادن زكات فطره واجب است، فطره را ندهد و كنار هم نگذارد احتياط واجب آن است كه بعداً بدون اين كه نيّت ادا و قضا كند فطره را بدهد.[۱۴]
[۱] . توضيح المسائل (محشى – امام خمينى)، ج۲، ص: ۱۶۹، م ۱۹۹۱٫
[۲] . همان، ص ۱۷۰، م ۱۹۹۲٫
[۳] . همان، م ۱۹۹۳٫
[۴] . همان، ص ۱۷۱، م ۱۹۹۵٫
[۵] . همان، ص ۱۷۲، م ۱۹۹۶٫
[۶] . همان، م ۱۹۹۷٫
[۷] . همان، ص ۱۷۴، م ۲۰۰۵٫
[۸] . همان، ص ۱۷۵، م ۲۰۰۶٫
[۹] . همان، م ۲۰۰۹٫
[۱۰] . برگرفته شده از سایت هدانا.
[۱۱] . سایت دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، توضیح المسائل جامع، احکام زکات فطره، م ۲۶۵۰٫
[۱۲] . توضيح المسائل (محشى – امام خمينى)، ج۲، ص: ۱۸۰، م ۲۰۲۵٫
[۱۳] . همان، ص ۱۸۲، م ۲۰۲۹٫
[۱۴] . همان، م ۲۰۳۱٫