سؤال ۹۱: نزدیک به ۹ ماه است که با تعيين مهريه و با حضور و رضايت تمام بستگانمان در جشني صيغه شرعي عقد ازدواج با رضايت طرفين با اين عنوان خوانده شد: دختر عمويم گفت (زوجتك نفسى على الـصـداق الـمعلوم) و من بلافاصله گفتم (قبلت التزويج). ولي اسم ما در شناسنامه همديگر ثبت نشده است. قرار گذاشتيم انشاالله دو سال ديگر جشن عروسي را برگزار كنيم.
من در تهران زندگي مي كنم و همسرم در اهواز، در اين مدت چندين بار براي ديدن همسرم به اهواز رفتم و خيلي محترمانه برخورد مي كردم ولي به يقين دريافتم كه خانواده همسرم از آمدن و ماندن ۲روزه من به خانه شان خوششان نمي آيد. مثلا مي گويند من و همسرم نبايد كنار هم بنشينيم و جز صحبت کردن معمولی کار دیگری نمی توانیم انجام دهیم. خانواده همسرم مي گويند بايد صبر كنيد تا ۲ سال تمام شود. من و همسرم همديگر را خيلي دوست داريم. من و دختر عمويم مي گوييم ما نسبت به هم زن و شوهر هستيم و دليلي ندارد كه اين رفتار را نسبت به ما بروز دهند. در عين حال پدر زن و مادر زنم را خيلي دوست دارم. دلم براي همسرم تنگ مي شود. تكليف من چيست؟ آيا از لحاظ شرعي من نمي توانم در خانه همسرم ۲ روز بمانم؟ آيا از لحاظ شرعي من نمي توانم حتي ماهي يك بار (۳۰ روز يك بار) به اهواز بروم و همسرم را ببينم؟
لطفا بفرمایید که حدود رابطه جنسی در دوران نامزدی به چه صورت است؟ آیا عرف در این مسئله می تواند تعیین کننده باشد؟
پاسخ ۹۱: در توضیح المسائل مراجع آمده است که بواسطه عقد ازدواج، زن و مرد به يكديگر حلال مىشوند و آن بر دو قِسم است: عقد دائم و عقد موقّت و در دوران عقد موقت دو طرف می توانند از یکدیگر همانند دوران عقد دائم لذت ببرند مگر آنکه زن در عقد شرط كند كه شوهر با او نزديكى نكند، در این صورت عقد و شرط او صحيح است و شوهر فقط مىتواند لذتهاى ديگر از او ببرد، ولى اگر بعداً به نزديكى راضى شود، شوهر مىتواند با او نزديكى نمايد[۱].
بنابراین از آنجا که عقد شرعی بین شما جاری شده است شما به یکدیگر حلال شرعی هستید و می توانید از یکدیگر لذت ببرید.
رعایت عرف محل: اگر عرف مردم بگونه ای باشد که دوران نامزدی را زمینه ای برای آشنایی بیشتر و داشتن ارتباطات جزئی (بدون نزدیکی کردن) مثل دست دادن و یا بوسیدن می داند و بر این اساس پدر اجازه عقد دختر خود را می دهد، بر پسر و دختر لازم است تا قبل از عروسی عرف محل را رعایت نمایند.
نظر برخی از دفاتر مراجع عظام تقلید نیز مؤید این مطلب است:
دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی):
در صورتيكه عقد مذكور با اذن و اجازه پدر دختر انجام گرفته او زن شرعى شما خواهد بود و رفتن شما بمنزل ايشان اشكالى ندارد و مي توانيد مانند يك زن و شوهر باهم ملاقات كنيد البته عرف محل و احساسات پدر و مادر ايشان را رعايت نمائيد.
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مدظله العالی):
از قضیه شخصیه اطلاعی نداریم ولی با انعقاد صیغه عقد که با اجازه پدر دختر خوانده شده، شما زن و شوهر شرعی هستید ولی سزاوار است عرف محل را تا قبل از عروسی مراعات کنید.[۲]
نقش عرف در تبیین موضوع حکم شرعی:
موضوعات احکام شرعى دو دستهاند. یک دسته موضوعاتى هستند که خود شارع حدود و ثغور آنها را تعیین کرده است و دسته دیگر موضوعاتى هستند که به عرف واگذار شده اند. در صورت دوم موضوع را عرفى مىنامیم.
اکثر موضوعات احکام، عرفى است و حتى در موضوعات شرعى هم بخشى از اجزا و عناصر، عرفى است، ولی در موضوعات شرعی کمتر موضوعى را مىتوان یافت که فاقد عنصر عرفى باشد.[۳]
این بحث در فقه دارای مصادیق زیادی است. مثلاً اگر جنس معیوب باشد، مشتری حق خیار فسخ دارد و می تواند جنس را بازگرداند، اما مرجع تشخیص عیب در مبیع، عرف است. یا گوش دادن به غنا و موسیقی مطرب حرام است، ولی مرجع تشخیص موسیقی مطرب و مناسب با مجلس لهو، عرف است.[۴]
در این جا حدود و سعه و ضیق دایره عرف وابسته به نوع کاربرد آن است. گاهی ملاک عرف منطقه خاص است؛ مثلا اگر پیمانه ها در خرید و فروش مختلف باشند، می گویند ملاک پیمانه همان منطقه ایست که خرید و فروش در آن صورت گرفته است. گاهی ملاک عرف عام و بین المللی است؛ مثل این که می گویند آنچه در عرف موسیقی لهوی به شمار می آید، حرام است.
نتیجه گیری: گرچه شما به لحاظ شرعی پس از اجرای صیغه عقد ازدواج به یکدیگر حلال شرعی هستید و می توانید مانند زن و شوهر از یکدیگر لذت ببرید اما توصیه می شود تا قبل از عروسی عرف محل را مراعات نمایید تا گرفتار برخی از مشکلات نشوید.
نامزدی بدون جاری شدن صیغه عقد ازدواج
در برخی از مناطق که پسر به خواستگاری دختر می رود، پس از خوردن شیرینی و دادن انگشتر به ایشان برای آشنایی بیشتر با یکدیگر دوران نامزدی خود را بدون خواندن صیغه عقد شروع می کنند تا در صورتی که هنوز مایل به ازدواج با یکدیگر بودند مقدمات عقد رسمی را فراهم کنند.
حدود رابطه در این دوران: از آنجا که صیغه عقد جاری نشده است دو طرف به یکدیگر نامحرم اند. اگر رابطه آنها فقط در حد صحبت کردن معمولی و با رضایت والدین برای شناخت یکدیگر باشد در آن صورت اشکالی ندارد. اما اگر فراتر از این رابطه (یعنی یک رابطه عاشقانه) باشد، بلحاظ شرعی جایز نیست.
نکته: انجام رابطه جنسی در این دوران که بدلیل نخواندن صیغه ازدواج حرام محسوب می شود، می تواند نیز لطمه های روحی و روانی جبران ناپذیری برای دوطرف علی الخصوص دختر در صورتی که رابطه منجر به ازدواج نشود، داشته باشد.
موکول کردن رابطه کامل جنسی به بعد از عروسی
در ذیل برخی از دلایلی که دو طرف بایستی علاوه بر رعایت عرف محل روابط جنسی خود را در دوران نامزدی به بعد از عروسی موکول کند، ارائه می شود.
– وجود ریسک در تداوم ازدواج که ممکن است رابطه به ازدواج منجر نشود
– بی قراری و انحراف فکری زیاد به دلیل بیدار شدن میل شدید شهوانی
– دلبسته شدن دو طرف و عدم توانایی در شناخت کامل یکدیگر
– از بین رفتن بکارت
– احتمال باردار شدن ناخواسته دختر
– از بین رفتن انگیزه و اشتیاق لازم در دوطرف خصوصا پسر برای تشکیل زندگی مشترک
حدود رابطه جنسی در دوران نامزدی
همانطور که بیان شد دو طرف می توانند با رعایت حدود شرعی و عرفی با یکدیگر رابطه جنسی بدون نزدیکی کردن به این شرح داشته باشند: صحبت های عاشقانه، دست دادن، بوسیدن، بغل کردن، لمس کردن، و هرگونه رابطه ای (بغیر از نزدیکی کردن) که می تواند منجر به ارضای یکدیگر شود.
نکته: ترس از برهم خوردن روابط در این دوران و منجر نشدن برخی از این رابطه ها به ازدواج و دیگر دلایل باعث شده است تا عرف محل اجازه نزدیکی کردن به دو طرف را تا قبل از عروسی به زوجین ندهند. این ترس از دید عرف محل به جا و قابل درک است. لذا علیرغم جاری شدن صیغه ازدواج و حلال شدن دوطرف به یکدیگر، توصیه اکید ما به نداشتن رابطه کامل جنسی در این دوران است.
تشریح برخی از این دلایل
وجود ریسک در انجام رابطه جنسی: از بین رفتن بکارت و بارداری ناخواسته در دوران نامزدی از جمله ریسک هایی است که بایستی از آن آگاه باشید و حدود رابطه جنسی خود را تا زمان عروسی رعایت نمایید.
کم شدن شور و اشتیاق تان در زندگی مشترک: پس از انجام و تکرار رابطه کامل جنسی بی قراری و انحراف فکری زیاد به دلیل بیدار شدن میل شدید شهوانی به سراغتان خواهد آمد. این مسئله می تواند انگیزه لازم شما را در زندگی مشترک کم کرده و زندگی حالت یکنواختی به خود بگیرد.
برهم خوردن ازدواج: احتمال برهم خوردن ازدواج شما به هر دلیلی نیز یکی دیگر از ریسک هایی است که باید به آن فکر کنید. لذا انجام ریسک های مذکور و منجر نشدن رابطه به ازدواج مشکلات بسیار جدی برای دوطرف علی الخصوص دختر بوجود خواهد آورد.
دلبسته شدن و عدم شناخت لازم در این دوران: انجام رابطه کامل جنسی علاوه بر ایجاد دلبستگی شدید عاطفی به یکدیگر باعث می شود تا از خیلی از قصورات یکدیگر چشم پوشی کرده و بیشتر بر روی انجام این رابطه تمرکز کنید. شناخت کامل شما از همدیگر تحت الشعاع این مسئله قرار گرفته و لذا دو طرف بجای آشنایی بیشتر از رفتار، فرهنگ و دیگر موارد ضروری یکدیگر اذهان خود را بیشتر به انجام این گونه روابط معطوف کند. در اینصورت وقتی زوجین زندگی مشترک خود را آغاز کردند کم کم به شناخت واقعی نسبت به یکدیگر پی می برند و این مسئله باعث بروز اختلافات شدید گردیده و در نهایت ممکن است به طلاق منجر شود.
در نتیجه توصیه می کنیم ضمن رعایت حدود شرعی، عرف محل را نیز مراعات و در این دوران سعی کنید به شناخت کاملتری از یکدیگر دست پیدا کنید تا در صورت عدم تفاهم و منجر نشدن رابطه تان به ازدواج لطمه های کمتری به شما وارد شود.
برای آگاهی بیشتر به پاسخ های زیر مراجعه فرمایید:
نمایه: مشاوره: ازدواج با مرد مطلقه، پاسخ شماره ۸۰٫
نمایه: بازی کردن با احساسات دیگران: حکم شرعی چت کردن با نامحرم، پاسخ شماره ۷۵٫
نمایه: اجازه پدر در ازدواج موقت و دائم، پاسخ شماره ۲۳٫
نمایه: نحوه خواندن صیغه ازدواج دائم و موقت بدون حضور شاهد، پاسخ شماره ۷۴٫
نمایه: ناشزه: زن و حدود اطاعت از شوهر، پاسخ شماره ۶۴٫
[۱] . توضیح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۴۴۹، مسأله ۲۴۲۳٫
[۲] . استفتاء از دفاتر معظم له.
[۳] . تأملات در علم اصول ، دفتر هفتم ، ص ۱۰۰٫
[۴] . توضیح المسائل مراجع، ج ۲ ، ص ۹۶۲ ، مسئله ۱۱۲۷٫