سؤال ۲۴۳: موارد وجوب سجده سهو و نحوه خواندن آن را ذکر کنید؟ آیا برای خواندن سجده سهو وضو لازم است؟
پاسخ ۲۴۳: سَجده سَهو به دو سجده گفته می‌شود که پس از نماز، برای جبران برخی اشتباهات در آن انجام می‌شود. سجده سهو باید بلافاصله پس از سلام نماز به جا آورده شود و بعد از سجده دوم آن به‌جاآوردن تشهد و سلام لازم است.
موارد وجوب سجده سهو
براى سه چيز بعد از سلام نماز، انسان بايد دو سجدۀ سهو به جا آورد:
اول: آن كه در بين نماز، سهواً حرف بزند.
دوم: آن كه يك سجده را فراموش كند.
سوم: آن كه در نماز چهار ركعتى بعد از سجدۀ دوّم شك كند كه چهار ركعت خوانده يا پنج ركعت
در دو مورد هم احتياط واجب آن است كه سجدۀ سهو بنمايد:
اول: در جايى كه نبايد نماز را سلام دهد مثلًا در ركعت اول سهواً سلام بدهد.
دوم: آن كه تشهد را فراموش كند.[۱]
اشتباهی حرف زدن در نماز
اگر انسان اشتباهاً يا به خيال اين كه نمازش تمام شده حرف بزند، بايد دو سجدۀ سهو به جا آورد.[۲]
خواندن مجدد چیزی که غلط خوانده شده
اگر چيزى را كه غلط خوانده دوباره به طور صحيح بخواند، براى دوباره خواندن آن سجدۀ سهو واجب نيست.[۳]
سهوا نخواندن تسبیحات اربعه
اگر سهواً تسبيحات اربعه را نگويد يا بيشتر يا كمتر از سه مرتبه بگويد، احتياط مستحب آن است كه بعد از نماز دو سجدۀ سهو به جا آورد.[۴]
اشتباهی سلام دادن در جایی که نباید سلام نماز را بگوییم
اگر در جايى كه نبايد سلام نماز را بگويد سهواً بگويد: «السلام علينا و على عباد اللّٰه الصالحين» يا بگويد: «السلام عليكم و رحمة اللّٰه و بركاته» بايد دو سجدۀ سهو بنمايد ولى اگر اشتباهاً مقدارى از اين دو سلام را بگويد، يا بگويد: «السلام عليك أيها النبي و رحمة اللّٰه و بركاته» احتياط مستحب آن است كه دو سجدۀ سهو به جا آورد.[۵]
اگر یک سجده یا یک تشهد را فراموش کنیم
اگر يك سجده يا تشهد را فراموش كند و پيش از ركوع ركعت بعد يادش بيايد، بايد برگردد و به جا آورد.[۶]
نکته: اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد كه يك سجده يا تشهد را از ركعت پيش فراموش كرده، بايد بعد از سلام نماز سجده يا تشهد را قضا نمايد و بعد از آن دو سجدۀ سهو به جا آورد.[۷]
بجا نیاوردن سجده سهو بعد از نماز
اگر سجده سهو را بعد از سلام نماز عمداً به جا نياورد، معصيت كرده و واجب است هر چه زودتر آن را انجام دهد و چنانچه سهواً به جا نياورد، هر وقت يادش آمد بايد فوراً انجام دهد و لازم نيست نماز را دوباره بخواند.[۸]
شک در واجب شدن سجده سهو
اگر شك دارد كه سجدۀ سهو بر او واجب شده يا نه لازم نيست به جا آورد.[۹]
نحوه خواندن سجده سهو
دستور سجدۀ سهو اين است كه بعد از سلام نماز فوراً نيت سجدۀ سهو كند و پيشانى را به چيزى كه سجده بر آن صحيح است بگذارد و بگويد:
«بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ وَ صَلَّى اللّٰهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ» يا «بِسْمِ اللّٰه وَ بِاللّٰهِ اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ و آلِ مُحَمَّدٍ»
ولى بهتر است بگويد:
«بِسْمِ اللّٰهِ وَ بِاللّٰهِ السَّلامُ عَلَيكَ ايُّهَا النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّٰهِ وَ بَرَكاتُهُ» بعد بايد بنشيند و دوباره به سجده رود و يكى از ذكرهايى را كه گفته شد بگويد و بنشيند و بعد از خواندن تشهد سلام دهد.[۱۰]
وضو گرفتن برای سجده سهو
امام خمینی: براى سجدۀ سهو وضو گرفتن لازم نيست.[۱۱]
مکارم: سجده سهو بايد رو به قبله، و با حالت وضو و طهارت باشد.[۱۲]
خوئى، تبريزى، سيستانى، نورى: ولى براى سجدۀ سهو واجب نيست وضو بگيرد .
گلپايگانى، صافى، بهجت: و احتياط واجب (زنجانى: و احتياط) آن است كه براى سجدۀ سهو هم وضو بگيرد.[۱۳]
فیاض: بنابر احتياط مستحب براى سجده سهو وضو بگيرد[۱۴].[۱۵]
نکته:
سجده و تشهدى را كه انسان فراموش كرده و بعد از نماز قضاى آن را به جا مى‌آورد، بايد تمام شرايط نماز مانند پاك بودن بدن و لباس و رو به قبله بودن و شرطهاى ديگر را داشته باشد.[۱۶]
برای آگاهی بیشتر پاسخهای زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: حکم دو رکعت خواندن نماز چهار رکعتی، شماره ۱۴۳٫
نمایه: حکم نمازهای خوانده شده با اشتباه در جهت قبله، شماره ۶۳٫
[۱] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۶۶۹، مسأله ۱۲۳۶٫
[۲] . همان، ص ۶۷۱، مسأله ۱۲۳۷٫
[۳] . همان، مسأله ۱۲۳۹٫
[۴] . همان، ص ۶۷۲، مسأله ۱۲۴۱٫
[۵] . همان، مسأله ۱۲۴۲٫
[۶] . همان، مسأله ۱۲۴۴٫
[۷] . همان، ص ۶۷۳، مسأله ۱۲۴۵٫
[۸] . همان، مسأله ۱۲۴۶٫
[۹] . همان، مسأله ۱۲۴۷٫
[۱۰] . همان، ص ۶۷۴، مسأله ۱۲۵۰٫
[۱۱] . نجاة العباد (امام خمینی)، ص ۲۷؛ تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۵۳٫
[۱۲] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۶۷۵، ذیل مسأله ۱۲۵۰٫
[۱۳] . همان، ص ۱۸۶، ذیل مسأله ۳۱۶٫
[۱۴] . رساله توضیح المسائل فیاض، ص ۵۵٫
[۱۵] . اقتباس از پاسخ: ۱۴۳، نمایه: حکم دو رکعت خواندن نماز چهار رکعتی.
[۱۶] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۶۷۵، مسأله ۱۲۵۱٫