سؤال ۲۴۴: سلام علیکم. بنده مبلغی را بعنوان خمس سالیانه بدهکار و دست گردان شده است. تا چه زمانی نهایتا واجب است تا آنرا پرداخت نمایم؟ آیا مبلغ می تواند بصورت تدریجی و دلبخواهی باشد و یا پایان سال خمسی فعلی و یا …؟ لطفا کیفیت دست گردان خمس را توضیح دهید؟ بنده مقلد امام خمینی و بقا بر تقلید آیت الله سیستانی هستم. تشکر
پاسخ ۲۴۴: دست گردان به معنای گرفتن وجوه شرعی از مالک و بازگرداندن آن به وى است. عنوان دست گردان از عناوین جدید است که در کلمات معاصران در باب زکات و خمس مطرح شده است. در مواردی که خمس بر افراد واجب است و در حال حاضر توان پرداخت آن را ندارند باید خمسی که بر عهده دارند را با ولی امر خمس یا وکیل او دستگردان کنند تا بعداً آن را به تدریج بر حسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند.
کیفیت دست گردان خمس
دست گردان خمس به دو گونه قابل تصوّر است:
۱) آنکه شخص تمامى مبلغ خمس را به حاکم شرع بپردازد و سپس آن را به قرض بگیرد.
۲) آنکه مقدارى از خمس را که نزدش موجود است به حاکم بپردازد وحاکم پس از قبول ، آن را به وى قرض دهد، و سپس شخص براى بار دوم همان مبلغ را به حاکم بپردازد و حاکم دوباره آن را به وى برگرداند و همین طور تا پرداخت همه‌ی مبلغ بدهکارى. در این صورت نیز تمامى مبلغ خمس، به عنوان قرض به ذمه‌ی شخص، منتقل مى‌شود و او بدهکار خمس به حاکم مى‌گردد.[۱]
ثمره ی دست گردان
فایده‌ی دست گردان این است که خمس به ذمّه‌ی شخص، منتقل مى‌شود و در نتیجه مى تواند در اموالى که خمس به آنها تعلّق گرفته تصرف کند و اگر با آنها تجارت کند، سود حاصل، از آنِ او خواهد بود، در حالى که بدون دست گردان، تصرف در آن اموال ، حرام و در صورت تجارت، تنها مالک بخشى از سود خواهد شد نه همه‌ی آن.[۲]
ضمیمه: پاسخ دفاتر مرجع عظام تقلید به پرسش شما به شرح زیر است:
حضرت آیت الله العظمی سیستانی: تا پایان سال خمسی به مقدار توان به گونه ای که ضرر مالی در ضروریات زندگی نرساند باید پرداخت گردد. موفق باشید.[۳]
حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: دستگران برای اینست که توان پرداخت یکجا را ندارید و الا در ازمنه امکان که توان پرداخت باشد باید پرداخت شود. و الله العالم.[۴]
حضرت آیت الله العظمی نوری همدانی: لازم است به صورت حضوری مراجعه شود.[۵]
حضرت آیت الله العظمی شبیری زنجانی: تاخیر در پرداخت به مقداری که مسامحه محسوب نشود، مانعی ندارد؛ ولی اگر به معادل آن تا آخر سال بدهکار نمی‌شوید و آن قسمت مال که خمس آن بر ذمه آمده موجود باشد و تا یکسال از زمان حصول ربح و درآمد این سال که می‌خواهید با آن بدهی خمسی را بپردازید صرف در مخارج نشود، باید به‌جای خمس، ربع بپردازید.[۶]
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: مى‌توانيد در ساعات كارى (صبح و بعد از ظهر) با بخش وجوهات دفتر قم (۳۷۷۴۲۲۳۰ـ۰۲۵) يا دفتر تهران (۶۴۴۱۲۵۳۵ يا ۶۴۴۱۲۷۸۲ـ ۰۲۱) تماس گرفته و از آنان راهنمايى بگيريد.[۷]
برای آگاهی بیشتر پاسخهای زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: خمس و موارد مصرف آن با اجازه مراجع، پاسخ شماره ۸۷٫
نمایه: خمس قرض الحسنه: دستگردان و مصالحه، پاسخ شماره ۲۷٫
نمایه: خمس پس انداز مسکن، پاسخ شماره ۳۵٫
نمایه: تعلق گرفتن خمس به پاداش و عیدی، پاسخ شماره ۵۳٫
نمایه: خمس پس انداز حج، مایحتاج زندگی و خرید مسکن، پاسخ شماره ۶۱٫
[۱] . مهذّب الاحکام، ج۱۱، ص۳۰۰-۳۰۱؛ وضیح المسائل مراجع، ج۲، ص ۳۱-۶۷؛ دلیل تحریر الوسیلة (الخمس)، ج۱، ص۲۲۱-۲۲۳.
[۲] . مجمع المسائل، ج۱، ص۳۶۴-۳۶۵.
[۳] . کد استفتاء از دفتر معظم له: ۸۶۹۹۸۵٫
[۴] . کد استفتاء از دفتر معظم له: ۹۸۴C-5.
[۵] . کد استفتاء از دفتر معظم له: ۳۴۷۱۲٫
[۶] . کد استفتاء از دفتر معظم له: ۶۶۶۵۴٫
[۷] . کد استفتاء از دفتر معظم له: y26wrny.