سؤال ۷۰: آیا زن می تواند مساوی یا جلوتر از مرد نماز بخواند؟ اگر زنی در حال خواندن نماز باشد و مردی در این هنگام پشت سر او اقامه نماز کند، نماز کدامیک باطل می‌شود؟ فاصله بین زن و مرد در نماز جماعت و فرادا طبق نظرات مراجع عظام تقلید چقدر باید باشد؟
پاسخ ۷۰: یکی از شرایط مکان نمازگزار این است که زن عقب‌تر از مرد بایستد، اقلاً به مقداری که جای سجده او برابر جای دو زانوی مرد در حال سجده باشد.
در این مسئله مراجع عظام تقلید (حفظهم الله) نظرات مختلفی به شرح زیر دارند:
- برخی از مراجع، جلوتر بودن مکان نماز مرد نسبت به زن را لازم دانسته‌اند.[۱]
طبق این نظر، چنانچه زن، در کنار مرد یا جلوتر بایستد و با هم وارد نماز شوند نماز هر دو باطل است، ولی اگر یکى قبلًا وارد نماز شده باشد، نماز او صحیح و نماز دوّمى باطل است.[۲]
- گروهی جلوتر بودن مرد را لازم نشمرده، ولی با عباراتی مختلف، آن را دارای رجحان دانسته‌اند.[۳]
طبق این نظر، چنانچه زن، در کنار مرد یا جلوتر بایستد، نماز هر دو صحیح است، چه با هم وارد نماز شوند یا به ترتیب، ولی ثواب نماز هر کدام که بعد مشغول نماز شده است، کمتر است.[۴]
- عده‌ای نیز می‌گویند، در نماز، فرقى نمى‌کند زن جلوتر بایستد یا مرد و یا مساوى هم بایستند، ولى حداقل باید یک وجب از هم فاصله داشته باشند و نماز آنها در فاصلۀ کمتر از پنج متر از یکدیگر، مکروه است.[۵]
طبق این نظر، چنانچه زن برابر مرد یا جلوتر، در کمتر از یک وجب بایستد و با هم وارد نماز شوند باید نماز را دوباره بخوانند، ولى اگر یکى زودتر از دیگرى به نماز بایستد، فقط کسى که بعد مشغول نماز شده باید نمازش را دوباره بخواند.[۶]
خاطر نشان می‌شود در مسئله فوق، فرقی بین نماز جماعت و فرادا، مَحرم و نامحرم و یا حتی زن و شوهر نیست.
[۱]. آیات عظام فاضل، سیستانی، سبحانی و مکارم؛ آیت الله سبحانی: (بنابر احتياط واجب…)؛ (آیت الله سیستانی: بنابر احتیاط لازم… اقلًا به مقدارى كه جاى سجدۀ زن برابر جاى دو زانوى مرد در حال سجده باشد..)؛ (آیت الله مکارم: بايد جاى سجدۀ زن از جاى سجدۀ مرد كمى عقب‌تر باشد)؛ ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، گردآورنده: بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسین، ج ۱، ص ۴۹۵، م ۸۸۶، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ هشتم، ۱۴۲۴ق؛ سبحانى، جعفر، توضيح المسائل، ص ۲۳۴، م ۷۴۱، قم، مؤسسه امام صادق (ع)، سوم، ۱۴۲۹ ه ق.
[۲]. آیت الله سیستانی: (بنا بر احتياط واجب بايد نماز را دوباره بخوانند؛ چه با هم وارد نماز شوند یا يكى زودتر از ديگرى به نماز بايستد)؛ ر.ک: توضیح المسائل (محشّی)، ج ۱، ص ۴۹۵، ذیل م ۸۸۷٫
[۳]. آیات عظام امام خمینی، اراکی، گلپایگانی، صافی، بهجت و نوری؛ برخی جلوتر بودن مرد را مستحب شمرده و برخی جلوتر بودن زن را مکروه دانسته‌اند؛ ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج ۱، ص ۴۹۵، م ۸۸۶٫
[۴]. آیت الله صافى: (ولى بنا بر احتياط مؤكد، سزاوار است در صورتى كه هر دو با هم وارد نماز شوند، هر دو؛ و در صورتى كه به ترتيب وارد شده باشند كسى كه بعدا وارد شده نماز را اعاده نمايد)؛ ر.ک: توضیح المسائل (محشّی)، ج ۱، ص ۴۹۵، ذیل م ۸۸۷٫
[۵]. آیات عظام خوئى، تبريزى، شبیری، وحید خراسانی و خامنه‌ای؛ همان، ص ۵۰۹، س ۳۷۴؛ ر.ک: امام خمینی، توضیح المسائل (محشّی)، ج ۱، ص ۴۹۵، م ۸۸۶؛ وحيد خراسانى، حسين، توضيح المسائل، ص ۱۷۹، م ۸۹۶، قم، مدرسه امام باقر (ع)، نهم، ۱۴۲۸ ه ق.
[۶]. آیت الله وحید: ( …بنابر احتياط واجب در صورتى كه يكى زودتر از ديگرى به نماز بايستد نیز بايد نماز را دوباره بخوانند)؛ آیت الله شبیری: (..اگر با هم یا يكى بعد از ديگرى به نماز بايستند احتياط مستحب آن است كه نماز را دوباره بخوانند.)؛ ر.ک: وحيد خراسانى، حسين، توضيح المسائل، ص ۱۷۹، م ۸۹۶؛ توضیح المسائل (محشّی)، ج ۱، ص ۴۹۵، ذیل م ۸۸۷٫