سؤال ۱۱۷: ۱٫ لطفا حکم تخلی و حرمت رو به قبله بودن آن را توضیح دهید؟ ۲٫ در صورتی که دستگاه سرویس بهداشتی دورانی اختراع شده باشد که در وسایل متحرک چون رستوران گردان، قطار، هواپیما و امثال آن سیستم بهداشتی را در خلاف راستای با قبله قرار می دهد در این صورت نصب و به کارگیری این سیستم در وسایل متحرک چه حکمی دارد؟ ۳٫ همچنین استفاده از سرویس های بهداشتی ثابت که جهت با قبله می شوند، چه حکمی دارد؟
پاسخ ۱۱۷: موقع تخلّى بايد طرف جلوى بدن، يعنى شكم و سينه رو به قبله و پشت به قبله نباشد.[۱] اگر موقع تخلّى طرف جلوى بدن كسى رو به قبله يا پشت به قبله باشد و عورت را از قبله بگرداند كفايت نمى‌كند، و اگر جلوى بدن او رو به قبله يا پشت به قبله نباشد، احتياط واجب آن است كه عورت را رو به قبله يا پشت به قبله ننمايد.[۲]
موقع استبراء
در موقع تطهيرِ مخرج بول و غائط، رو به قبله و پشت به قبله بودن اشكالى ندارد، ولى اگر در موقع استبراء، بول از مخرج بيرون آيد، در اين حال، رو به قبله و پشت به قبله بودن حرام است.[۳]
رو به قبله بودن در هنگام تخلی بخاطر وجود نامحرم
اگر براى آن كه نامحرم او را نبيند، مجبور شود رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند بايد رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند و نيز اگر از راه ديگر ناچار باشد كه رو به قبله يا پشت به قبله بنشيند مانعى ندارد.[۴]
حکم تخلی بچه
احتياط واجب آن است كه بچه را در وقت تخلّى رو به قبله يا پشت به قبله ننشانند، ولى اگر خود بچه بنشيند، جلوگيرى از او واجب نيست.
جاهایی که تخلی حرام است
در چهار جا تخلّى حرام است: اول: در كوچه‌هاى بن بست، در صورتى كه صاحبانش اجازه نداده باشند. دوم: در ملك كسى كه اجازۀ تخلّى نداده است. سوم: در جايى كه براى عدۀ مخصوصى وقف شده است مثل بعضى از مدرسه‌ها. چهارم: روى قبر مؤمنين در صورتى كه بى‌احترامى به آنان باشد.[۵]
میزان پشت یا رو به قبله بودن
در حال تخلى حرام است اگر چه خود عورت را از قبله بگرداند. و ميزان پشت كردن و رو به قبله بودن عرفى است. و ظاهرا زانوها در پشت به قبله و يا رو به قبله بودن دخالت ندارند و احتياط واجب اينست كه هرچند مقاديم بدن رو به قبله نباشد تنها عورت را هم رو به قبله نكند. [۶]
اگر شخص ناچار شود
اگر ناچار شود كه رو به قبله يا پشت به آن بنشيند مخير است (اگر چه) احتياط مستحب است كه پشت به قبله نمايد و اگر ناچار شود كه يا عورت خود را از ناظر محترم نپوشاند و يا رو به قبله و يا پشت به قبله بنشيند بايد پوشاندن عورت را اختيار كند. و اگر قبله بين چند طرف مشتبه باشد و نتواند در اين باره تحقيق كند و تأخير در تخلى تا معلوم شدن طرف قبله مشكل باشد به هر طرف مى‌تواند بنشيند، ولى اگر گمان او به يك طرف باشد بعيد نيست كه عمل بر طبق گمان لازم باشد.[۷]
ضمیمه: تنها پاسخ دریافتی در مورد این سؤال از دفاتر مراجع به شرح زیر است:
دفتر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (مد ظله العالی):
۱ـ در موقع تخلّى بايد رو به قبله يا پشت به قبله نباشد و برگرداندن عورت به تنهايى كافى نيست، امّا اگر بدن رو به قبله يا پشت به قبله نباشد، احتياط واجب آن است كه عورت را رو به قبله يا پشت به قبله نكند.
۲ـ در صورتیکه مساله مقابله با قبله از طریقی حل شود اشکالی ندارد.
۳ـ در منزلهايى كه مستراح آن رو به قبله يا پشت به قبله ساخته شده (خواه از روى عمد باشد، يا اشتباه، يا ندانستن مسأله) بايد طورى بنشينند كه رو به قبله يا پشت به قبله نباشد و الاّ حرام است.
نتیجه گیری: لازم است که انسان در موقع تخلی رو یا پشت به قبله نباشد. اما در زمان تطهیر اشکالی ندارد. در حین استبراء چنانچه قطره بول خارج شود حرام است که رو یا پشت به قبله باشد. در صورتی که انسان ناچار باشد و امکان نشستن در حالت غیر قبله وجود نداشته باشد، سعی شود که بجای رو به قبله بودن پشت به قبله کند. همچنین در حالت دوران بودن دستشویی اگر جهت قبله را نتواند تشخیص دهد، و شخص امکان تخلی در زمان دیگر برای یافتن مکان مناسب را نیز نداشته باشد، تخلی در این حالت اشکالی ندارد. اما اگر در حین تخلی که بصورت دورانی در حال چرخیدن است به یک طرف گمان قبله ببرد، تخلی نکردن در آن جهت لازم است.
برای آگاهی بیشتر پاسخ زیر را مطالعه فرمایید:
نمایه: افتادن قرآن یا انگشتر حاوی اسماء متبرکه در چاه دستشویی، پاسخ ۹۳٫
[۱] . توضیح المسائل مراجع (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۵۶، مسأله ۵۹٫
[۲] . همان، ص ۵۷، مسأله ۶۰٫
[۳] . همان، مسأله ۶۱٫
[۴] . همان، مسأله ۶۲٫
[۵] . همان، ص ۵۸، مسأله ۶۴٫
[۶] . تحرير الوسيلة – ترجمه، ج۱، ص ۲۸، مسأله ۵٫
[۷] . همان، ص ۲۹٫