سؤال ۲۴۷: یک سوال داشتم در مورد خمس که به مهریه تعلق میگیرد یا خیر؟ یعنی مهریه ای که از شوهرم گرفتم و یک سال تو بانک بوده الان که میخوام استفاده کنم خمس ندارد؟

پاسخ ۲۴۷: پاسخ مراجع عظام تقلید در خصوص خمس مهریه به شرح زیر می باشد. بیشتر

سؤال ۲۴۴: سلام علیکم. بنده مبلغی را بعنوان خمس سالیانه بدهکار و دست گردان شده است. تا چه زمانی نهایتا واجب است تا آنرا پرداخت نمایم؟ آیا مبلغ می تواند بصورت تدریجی و دلبخواهی باشد و یا پایان سال خمسی فعلی و یا …؟ لطفا کیفیت دست گردان خمس را توضیح دهید؟ بنده مقلد امام خمینی و بقا بر تقلید آیت الله سیستانی هستم. تشکر

پاسخ ۲۴۴: دست‌ گردان به معنای گرفتن وجوه شرعی از مالک و بازگرداندن آن به وى است. عنوان دست گردان از عناوین جدید است که در کلمات معاصران در باب زکات و خمس مطرح شده است. در مواردی که خمس بر افراد واجب است و در حال حاضر توان پرداخت آن را ندارند باید خمسی که بر عهده دارند را با ولی امر خمس یا وکیل او دستگردان کنند تا بعداً آن را به تدریج بر حسب استطاعت خودشان از جهت مقدار و زمان بپردازند. بیشتر

سؤال ۸۷: سلام. بفرمایید که خمس در چه چیزهای واجب است و موارد مصرف آن را نیز بیان فرمایید؟ آیا می توان بخشی از خمس را خودمان به فقرا بدهیم؟ آیا باید خودمان خمس را به مرجع تقلید تحویل دهیم یا می توانیم به نماینده ایشان هم تحویل داد؟

پاسخ ۸۷: خمس در لغت به معنای یک پنجم است و در هفت چيز واجب مى‌شود: اوّل: منفعت كسب. دوم: معدن. سوم: گنج. چهارم: مال حلال مخلوط به حرام. پنجم: جواهرى كه بواسطۀ غواصى يعنى فرو رفتن در دريا به دست مى‌آيد. ششم: غنيمت جنگ. هفتم: زمينى كه كافر ذمّى از مسلمان بخرد. و احكام اينها مفصلًا گفته خواهد شد.

بیشتر

سؤال ۶۱: آیا به  پولی که برای سفر حج، خرید مسکن و مایحتاج زندگی پس انداز شده است خمس تعلق می گیرد؟

پاسخ ۶۱: خمس پس انداز حج: مالى را كه خرج سفر حجّ و زيارتهاى ديگر مى‌كند اگر مانند مركب سوارى باشد كه عين آن باقى است و از منفعت آن استفاده شده، از مخارج سالى حساب مى‌شود كه در آن سال شروع به مسافرت كرده، اگر چه سفر او تا مقدارى از سال بعد طول بكشد. ولى اگر مثل خوراكيها از بين رفته باشد بايد خمس مقدارى را كه در سال بعد واقع شده بدهد. [۱]

آیت الله سیستانی: پولی را که فرد با آن از درآمد بین سال برای حج یا عمره ثبت نام کرده و پس از سال خمسی یا در سالهای بعد مشرّف می‌شود، در یک صورت خمس ندارد و آن صورت این است که حج یا عمره واجب بوده و قبلاً با استطاعت یا نذر شرعی بر ذمّه او آمده (مستقرّ شده) باشد. در این حالت این پول خمس ندارد به شرط آن که:

الف. برای تشرّف، راه دیگری جز ثبت نام و در نوبت قرار گرفتن وجود نداشته باشد.

ب. مال دیگری که از آن، خمس این پول را پرداخت کند نداشته باشد.

امّا در غیر این صورت مثل آنکه حج یا عمره مستحبی باشد یا آنکه سال اول استطاعت حج واجب باشد – که هنوز حج بر ذمّه او به طور قطعی ثابت نشده – یا آنکه قبلاً حج بر ذمه او آمده و نرفته ولی اکنون توانایی خرید فیش آزاد را داشته باشد، پول ثبت نام در انتهای سال خمس دارد.[۲]

آیت الله بهجت (ره): اگر كسى بدون پس انداز نمى‌تواند به حج يا عمره يا عتبات و امثال آن، مشرّف شود، به پولى كه بدين منظور پس انداز مى‌نمايد، خمس تعلق نمى‌گيرد.[۳]

آیت الله فاضل (ره): اگر مثل خوراكيها از بين رفتنى باشد بايد خمس مقدارى را كه سر سال خمس باقى مانده بدهد.

گلپايگانى، صافى، نورى: مالى را كه خرج سفر حجّ و زيارتهاى ديگر مى‌كند از مخارج سالى حساب مى‌شود كه در آن سال شروع به مسافرت كرده، اگر چه سفر او تا مقدارى از سال بعد طول بكشد.

خوئى، تبريزى: مالى را كه خرج سفر حجّ و زيارتهاى ديگر مى‌كند، از مخارج سالى حساب مى‌شود كه در آن سال خرج كرده و اگر سفر او تا مقدارى از سال بعد طول بكشد، آنچه در سال بعد خرج مى‌كند بايد خمس آن را بدهد.

‌مكارم: همانگونه كه اشاره شد هزينه سفر حجّ يا زيارتهاى مستحبّى اگر از درآمد همان سال باشد خمس ندارد و اگر ناچار باشد از چند سال قبل اسم‌نويسى كند و هزينه را بدهد جزء مخارج همان سالش محسوب مى‌شود و خمس ندارد، نه در آن سال و نه در سالهاى بعد.

زنجانى: مالى را كه خرج سفر حجّ و زيارتهاى ديگر بگونه‌اى كه متعارف است مى‌كند خمس ندارد.[۴]

خمس پس انداز ما یحتاج زندگی: آنچه که از منافع كسب در بين سال به مصرف خوراك و پوشاك و اثاثيه و خريد منزل و عروسى و جهيزيۀ دختر و زيارت و مانند اينها مى‌رساند، در صورتى كه از شأن او زياد نباشد و زياده‌روى هم نكرده باشد، خمس ندارد.[۵]

آیت الله خامنه ای: اگر خريد ما يحتاج زندگى بر حسب وضع مالى شخص متوقف بر پس انداز درآمد سال باشد، و بنا دارد پس اندازها را در آيندۀ نزديك مثلًا دو سه ماه ديگر، صرف خريد ما يحتاج زندگى نمايد، خمس ندارد.[۶]

شخصی که پولی پس انداز نموده تا بتواند مشکلات زندگی اش را حل کند چنانچه براى صرف در احتياجات زندگى باشد و در آينده نزديك مثلًا تا دو سه ماه بعد از پايان سال خمسى در همان مورد صرف شود، پرداخت خمس آن واجب نيست و خمس وامی که قرض کرده اگر از درآمد سال خود قسطهاى آن را بپردازد و عين مالى كه قرض گرفته هنگام رسيدن سال خمسى نزد او باقى باشد، واجب است كه خمس آن را به ميزان اقساطى كه پرداخت نموده، بپردازد.[۷]

آیت الله گلپایگانی (ره): به پولی که برای خرید خانه، فرش یا سایر لوازم پس اندازه شده خمس تعلق می گیرد.[۸]

آیت الله بهجت (ره): چيزهايى كه در زندگى به آن احتياج دارد، مانند خانه، اثاثيه و جهيزيۀ دختر اگر نمى‌تواند يك دفعه آن را تهيّه نمايد ولى مى‌تواند تدريجاً در طول چند سال آنها را تهيّه نمايد خمس ندارد مثلًا اگر يك سال زمين را و در سال بعد قسمتى از وسايل ساختمان را بخرد كه در اين صورت اگر چه زمين يا آهن و آجر و يا ساير وسايل مدّتى بدون استفاده مى‌ماند، خمس ندارد، حتى اگر پولى را براى تهيۀ اينها پس‌انداز نمايد در صورتى كه با آن پول در يك مرتبه نمى‌شود تمام آن چيز را خريد و در مدّت كمى، مثلًا دو سال و سه سال مى‌تواند آن چيز را بخرد و عرفاً مى‌گويند محتاج به آن چيز است و پس‌انداز كردن هم براى خريدن آن چيز باشد باز هم خمس ندارد؛ ولى اگر بخواهد بعد از مدّت طولانى مثلًا بعد از بيست سال آن چيز را بخرد بطورى كه عرفاً نگويند فعلًا به آن محتاج است، در اين صورت پولى كه پس‌انداز كرده، اگر از يك سال گذشت خمس دارد.[۹]

نکته: پس انداز درآمد سال اگر براى هزينۀ ازدواج در چند ماه آينده باشد، به نحوى كه اگر خمس آن را بپردازيد نتوانيد تمام هزينۀ ازدواج را تأمين نماييد، خمس ندارد.[۱۰]

برای مشاهده پاسخ های مرتبط به لینک های زیر مراجعه فرمایید.

نمایه: خمس پس انداز مسکن، پاسخ شماره ۳۵٫

نمایه: خمس قرض الحسنه: دستگردان و مصالحه، پاسخ شماره ۲۷٫

[۱] . توضيح المسائل (محشى – امام خمينى)، ج‌۲، ص: ۲۴-۲۵، م ۱۷۷۸٫

[۲] . پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، توضیح المسائل جامع، خمس، م ۲۳۲۵٫

[۳] . مناسک حج و عمره (بهجت)، ص ۲۱۰٫

[۴] . توضيح المسائل (محشى – امام خمينى)، ج‌۲، ص: ۲۴-۲۵، م ۱۷۷۸٫

[۵] . همان، ص ۲۱، م ۱۷۷۵٫

[۶] . اجوبه الاستفتائات، ص ۱۸۵، س ۸۸۶٫

[۷] . همان، ص ۲۰۳، س ۹۵۶٫

[۸] . مجمع المسائل(للگلپایگانی)، ج ۱، ص ۳۳۴، س ۱۵۹٫

[۹] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۲، ص ۲۲، م ۱۳۹۱٫

[۱۰] . اجوبه الاستفتائات، ص ۲۰۹، س ۹۷۸٫

سؤال ۵۳: آیا به پول پاداش آخر خدمت و پاداش حسن انجام کار و جبران ذخیره مرخصی و عیدی که دولت به کارمند میدهد خمس تعلق می گیرد یا خیر؟

پاسخ ۵۳: نظر مراجع عظام تقلید (حفظهم الله) در مورد این سؤال به شرح زیر است:

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

به طور کلی به پاداش و عیدی خمس تعلق نمی گیرد.[۱]

مقام معظم رهبری در پاسخ به سوالی مشابه که آيا هبه و هديۀ عيد (عيدى) خمس دارد؟ می فرمایند: هبه و هديه خمس ندارد، هر چند احوط اين است كه اگر از مخارج سال زياد بيايد، خمس آن پرداخت شود.[۲]

دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

در صورتيكه اين گونه مبالغ را قبل از سرسال بگيريد و تا رسيدن سر سال شما كه همان اولين روز استخدام شما ميباشد اين اموال صرف در مخارج سالانه شما نشوند و باقى باشند خمس آنرا بايد بدهيد. [۳]

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

عيدى و پاداش حكم حقوق ماهيانه را دارد اگر در عرض سال صرف مؤونه شود خمس ندارد. و اللّه العالم.[۴]

امام خمینی (ره): ایشان در پاسخ به این سوال که آيا عيدى و پاداشى كه دولت به كارمندان مى‌دهد و به صورت پول نقد و يا سكه آزادى است خمس دارد يا نه؟ فرموده اند: خمس ندارد.[۵]

آیت الله العظمی تبریزی (ره): چنانچه صرف در مؤونۀ سال نشود خمس دارد، و الله العالم.[۶]

برای آگاهی بیشتر به پاسخ های زیر مراجعه فرمایید:

نمایه: خمس پس انداز مسکن، پاسخ شماره ۳۵٫

نمایه: خمس قرض الحسنه: دستگردان و مصالحه، سوال شماره ۲۷٫

[۱] . اجوبه الاستفتائات فارسی، ص ۱۷۷؛ پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری (مدظله العالی)، اجوبه الاستفتائات، احکام هبه، هدیه، جایزه بانکی، مهر و ارث.

[۲] . توضیح المسائل مراجع (المحشی – امام خمینی)، ج ۲، ص ۶۸٫

[۳] . استفتاء از دفاتر معظم له.

[۴] . جامع الاحکام (صافی)، ج ۱، ص ۱۷۹٫

[۵] . استفتاءات (امام خمينى)، ج‌۱، ص: ۴۰۹٫

[۶] . استفتائات جدید (تبریزی)، ج ۱، ص ۱۷۰٫

سؤال ۳۵: با توجه به شرایط اسفناک اقتصادی کشور و افزایش اجاره و رهن خانه ها مجبور هستم تا مقداری از مبلغ ماهیانه را پس انداز کنم تا برای رهن سال بعد بتوانم آماده کنم آیا به این مبلغ خمس تعلق می گیرد؟ اگر مبلغ پس انداز کم باشد و برای افزایش آن به بانک داده و وام بگیرم آیا باز هم خمس دارد یا نه؟

جواب ۳۵: مقام معظم رهبری در پاسخ به این سؤال که: شخصى خانه‏اى براى سكونت ندارد و براى خريد مسكن يا تهيه ما يحتاج زندگى، مالى را پس‏انداز كرده است، آيا اين مبلغ خمس دارد؟ فرمودند: مال پس انداز شده از منفعت كسب اگر براى تأمين هزينه‏هاى زندگى باشد، سر سال خمسى، خمس دارد مگر اين كه پس انداز براى تهيّه لوازم ضرورى زندگى و يا تأمين هزينه‏هاى لازم باشد كه در اين صورت اگر بعد از سال خمسى در آينده نزديك (مثلًا دو سه ماه پس از سال خمسى) در راه‏هاى مذكور مصرف شود، خمس ندارد[۱] .

بنابر این طبق نظر ایشان، به پس انداز حساب قرض الحسنه مسکن شما، در صورتی که از منفعت کسب تان باشد و بعد از سال خمسی در آینده نزدیک جهت مسکن مصرف نکنید خمس تعلق می گیرد.

همچنین آیات عظام تقلید، در پاسخ به این پرسش که، آیا به پولی که جهت گرفتن وام مسکن، در بانک گذاشته می شود و چندین سال از آن می گذرد، خمس تعلق می گیرد؟ فرموده اند:

امام راحل (ره)، خامنه ای، سیستانی، تبریزی (ره)، مکارم و وحید: آری، خمس دارد.[۲]

فاضل (ره)، بهجت و نوری: اگر برای تهیه خانه مورد نیاز، راهی جز این ندارد، به پول پس انداز شده خمس تعلق نمی گیرد.[۳]

صافی: اگر خانه مسکونی در حال حاضر مورد نیاز او و در شأنش باشد و راهی جز طریق مذکور ندارد، به آن خمس تعلق نمی گیرد.[۴]

توجه به این نکته در پایان ضروری است: مراجعی که معتقدند پول مزبور خمس ندارد، فرموده اند چنان چه در آینده، صرف خرید منزل نشود، خمس آن را باید بدهد.[۵]

با توجه به اینکه رهن مسکن نیز یکی از روش های تهیه مسکن ضروری است شما با توجه به فتوای مرجع تقلید خود باید به تکلیف خود عمل نمائید.

برای آگاهی بیشتر به پاسخ زیر مراجعه فرمایید:

نمایه: خمس قرض الحسنه: دستگردان و مصالحه، سوال شماره ۲۷٫

[۱] توضيح المسائل مراجع، ج‏۲، ص: ۷۹، سؤال۹۰۹٫

[۲] مکارم، استفتائات، ج ۲، س ۵۳۳؛ تبریزی، استفتائات، س ۸۸۹؛ خامنه ای، اجوبة س ۹۰۸؛ سیستانی، sistani.org، خمس، ش ۱۰؛ دفتر: امام و وحید.

[۳] فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۶۷۷؛ بهجت، توضیح المسائل، م ۱۳۹۱؛ نوری، استفتائات، ج ۲، ص ۳۲۸٫

[۴] صافی، جامع الاحکام، ج ۱، س ۷۰۶٫

[۵]  رساله دانشجويي، سيد مجتبي حسيني، كد: ۲۴۰/۵۰۰۰۱۶

سؤال ۲۷: مقداری پول داشته ام که آنها را بکسی قرض داده ام. هنگام سال خمسی آن پول هنوز به من برگردانده نشده بود تا خمس آن را پرداخت کنم. حالا هم که پول به من برگردانده شده است نیاز مبرم به آن پول دارم . تکلیف خمس این پول چه می شود ؟ آیا باید ابتدا خمس آن را جدا کنم و بعد نیاز خود را برطرف کنم؟

پاسخ ۲۷: در صورتی که آن پول از درآمد کسب تهیه شده است و سال خمسی بر آن گذشته است دیدگاه همۀ مراجع این چنین است: چنانچه سرسال خمسى دريافت آن (بدون زحمت) ممكن باشد، بايد خمس آن را بپردازد و در غير اين صورت هر زمان دريافت كرد، بايد فورى خمس آن را بدهد.[۱] ولی اگر خود شما نیاز مبرم به آن پول داشته باشید می توانید با مرجع تقلید خود یا نماینده او دستگردان کرده و برای پرداخت خمس از آنان مهلت بگیرید تا در زمان مناسبی که توانایی پرداخت را داشتید، خمس مال خود را بپردازید. بیشتر