سؤال ۲۲۹: لطفا جاهایی که فقط قضای روزه واجب است را بیان کنید؟

پاسخ ۲۲۹: در چند صورت فقط قضاى روزه بر انسان واجب است و كفاره واجب نيست. این موارد به شرح زیر می باشد:

اول: آن كه روزه دار در روز ماه رمضان عمداً قى كند. بیشتر

سؤال ۲۲۸: جاهایی که قضا و کفاره روزه واجب است را ذکر فرمایید؟

پاسخ ۲۲۸: اگر در روزۀ رمضان عمداً قى كند يا در شب جنب شود و سه مرتبه بيدار شود و بخوابد و تا اذان صبح بيدار نشود فقط بايد قضاى آن روز را بگيرد و چنانچه عمداً اماله كند يا سر زير آب ببرد بنا بر احتياط واجب بايد كفاره هم بدهد. ولى اگر كار ديگرى كه روزه را باطل مى‌كند عمداً انجام دهد در صورتى كه مى‌دانسته آن كار روزه را باطل مى‌كند قضا و كفّاره بر او واجب مى‌شود.[۱] بیشتر

سؤال ۲۲۴: حكم گرفتن روزه مستحبي با داشتن روزه قضا چیست؟ آیا این کار روزه ای را که گرفته ایم باطل می کند؟

پاسخ ۲۲۴: كسى كه روزۀ قضا يا روزۀ واجب ديگرى دارد (۱)، نمى‌تواند روزۀ مستحبى بگيرد (۲)، و چنانچه فراموش كند و روزۀ مستحب بگيرد، در صورتى كه پيش از ظهر يادش بيايد، روزۀ مستحبى او به هم مى‌خورد و مى‌تواند نيت خود را به روزۀ واجب برگرداند (۳) و اگر بعد از ظهر ملتفت شود، روزۀ او باطل است (۴) و اگر بعد از مغرب يادش بيايد، روزه‌اش صحيح است (۵) گرچه بى‌اشكال نيست.[۱] بیشتر

سؤال ۲۲۳: حکم و نیت روزه یوم الشک را توضیح دهید؟ یوم الشک چه روزی است و در صورتی که بعد از ظهر متوجه شویم ماه رمضان است آیا روزه ما صحیح است؟

پاسخ ۲۲۳: «يوم الشّك» يعنى روزى كه انسان شك دارد آخر ماه شعبان است يا اوّل ماه رمضان. و روزى را كه انسان شك دارد آخر شعبان است يا اول رمضان، واجب نيست روزه بگيرد و اگر بخواهد روزه بگيرد نمى‌تواند نيت روزۀ رمضان كند ولى اگر نيت روزۀ قضا و مانند آن بنمايد چنانچه بعد معلوم شود رمضان بوده، از رمضان حساب مى‌شود.[۱] بیشتر

سؤال ۲۲۲: لطفا با توجه به فرارسیدن ماه مبارک رمضان توضیح دهید که چگونه برای روزه ماه رمضان نیت کنیم؟

پاسخ ۲۲۲: لازم نيست انسان نيت روزه را از قلب خود بگذراند يا مثلًا بگويد: فردا را روزه مى‌گيرم، بلكه همين قدر كه براى انجام فرمان خداوند عالم از اذان صبح تا مغرب كارى كه روزه را باطل مى‌كند انجام ندهد كافى است و براى آن كه يقين كند تمام اين مدت را روزه بوده، بايد مقدارى پيش از اذان صبح و مقدارى هم بعد از مغرب از انجام كارى كه روزه را باطل مى‌كند خوددارى نمايد.[۱] بیشتر

سؤال ۱۹۶: لطفا فضیلت نماز شب در آیات و روایات معصومین علیهم السلام را بیان فرمایید؟

پاسخ ۱۹۶: آیات و روایات متعددی در خصوص فضیلت نماز شب وارد شده است که همگی نشان از اهمیت زیاد آن دارد. این نماز که وجوب آن تنها به رسول اکرم (ص) اختصاص دارد،[۱] برای ما از جمله اعمال مستحب مؤکد از سوی خداوند متعال و معصومین علیهم السلام است، که در زیر به برخی از توصیه های آنها به انجام این نافله ارزشمند اشاره می کنیم. بیشتر

سؤال ۱۹۰: آیا شب یلدا یا شب چله در روایات معصومین (علیهم السلام) آمده است؟ بعنوان یک شیعه مسلمان چه کنیم که سنت ها و آئین های ما ایرانیان در شب یلدا مقبول خداوند متعال و اهل بیت (علیهم السلام) واقع گردد؟ لطفا با بررسی سنت ها و آیین های شب یلدا یا شب چله در آیات و روایات پاسخ کاملی در این خصوص ارائه فرمایید؟

پاسخ ۱۹۰: شب یَلدا یا شب چلّه یکی از کهن‌ترین مناسبت های ملی ما ایرانیان است. یلدا به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) گفته می‌شود. این سنت دیرینه که سبقه آن حتی به بیش از پانصد سال قبل از میلاد میرسد، با رفتن به منزل بزرگان فامیل و بجا آوردن صله رحم و در بعضی مکان ها با دور هم جمع شدن در پای کرسی با آجیل و میوه علی الخصوص هندوانه از مهمانها پذیرائی کرده و تا پاسی از شب و گاهی تا نزدیک صبح می‌نشینند، شاهنامه می‌خوانند و فال حافظ می‌گیرند و این شب را این چنین گرامی می دارند. بیشتر

سؤال ۹۲: موارد وجوب و کیفیت خواندن نماز آیات را توضیح دهید. در نماز آیات اگر بسم الله الرحمن الرحیم را قسمتی از سوره حساب کنیم و بعد از گفتن آن به رکوع اول برویم، آیا صحیح است؟ لطفا بفرمایید چه زمانهایی نماز آیات بر ما واجب می شود؟ اگر در همان موقع خوانده نشود آیا باید بعدا به نیت اداء آن را بخوانیم یا قضا؟

پاسخ ۹۲: نمازهاى واجب شش است: اول نماز يوميه. دوّم نماز آيات. سوم نماز ميّت. چهارم نماز طواف واجب خانه كعبه. پنجم نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگتر واجب است. ششم نمازى كه به واسطۀ اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مى‌شود.[۱] بیشتر

سؤال ۶۳: با سلام. اگر شخصی جهت قبله را از طرق مختفلی مانند سایت های اینترنتی یا اپلیکشن های مرتبط تعیین کند و چند ماهی را به همین جهت نماز خوانده باشد، اما بعد از دو ماه که متوجه می شود ظاهراً آن سایت مختصات جغرافیائی این خانه را اشتباه در نظر گرفته یا آن به فرد به اشتباه جهت قبله را تعیین کرده است، بفرمایید که حکم نمازهای ایشان چگونه است؟ آیا باید نمازهای خوانده شده خود (که بر طبق درجه اختلافش با قبله اداء شده بود) را قضا کند؟ و یا آن که نیازی به اعاده نیست؟ با تشکر

پاسخ ۶۳: كسى كه مى‌خواهد نماز بخواند، بايد براى پيدا كردن قبله كوشش نمايد، تا يقين كند كه قبله كدام طرف است (و مى‌تواند به گفتۀ دو شاهد عادل كه از روى نشانه‌هاى حسى شهادت مى‌دهند يا به قول كسى كه از روى قاعدۀ علمى قبله را مى‌شناسد و محل اطمينان است عمل كند) و اگر اينها ممكن نشد بايد به گمانى كه از محراب مسجد مسلمانان يا قبرهاى آنان يا از راههاى ديگر پيدا مى‌شود عمل نمايد حتى اگر از گفتۀ فاسق يا كافرى كه به واسطۀ قواعد علمى قبله را مى‌شناسد گمان به قبله پيدا كند كافى است.[۱]

اگر براى پيدا كردن قبله وسيله‌اى ندارد، يا با اين كه كوشش كرده گمانش به طرفى نمى‌رود، چنانچه وقت نماز وسعت دارد بايد چهار نماز به چهار طرف بخواند و اگر به اندازۀ چهار نماز وقت، بايد به اندازه‌ى كه دارد نماز بخواند مثلا فقط به اندازۀ يك نماز وقت دارد، بايد نماز طرفى كه مى‌خواهد بخواند. و بايد نمازها را طورى بخواند كه يقين كند يكى از آنها رو به قبله بوده يا اگر از قبله كج بوده، به طرف دست راست و دست چپ قبله نرسيده است.[۲]

اما اگر فردی متوجه شود که برخی از نمازهایی که خوانده در جهت قبله نبوده است، از دو حال خارج نیست:

اگر طبق دليل معتبرى به يك طرف (به عنوان قبله) نماز بخواند‌سپس روشن شود كه آن طرف قبله نبوده است چنانچه انحراف از قبله مابين طرف راست و چپ نمازگزار باشد نمازش صحيح است. و اگر در اثناى نماز متوجه اشتباه و انحراف از قبله شود، آنچه كه خوانده گذشته و در بقيۀ نماز بايد رو به قبله بايستد و فرقى بين بقاء وقت و عدم آن نيست. و چنانچه انحراف از قبله بيش از حد ما بين راست و چپ او باشد، اگر وقت باقى است بايد نماز را اعاده كند و اگر وقت گذشته، چيزى بر او نيست اگر چه معلوم شود پشت به قبله نماز خوانده است. البته احتياط مستحب آنست كه در صورتى كه پشت به قبله نماز خوانده بلكه اگر چه پشت به آن نبوده، قضا نمايد. و اگر چنانچه در اثناى نماز متوجه انحراف از قبله به بيش از حد مابين راست و چپ شود در صورتى كه وقت و لو براى يك ركعت داشته باشد، بايد نمازش را رها كرده و رو به قبله اعاده نمايد، و اگر اين مقدار هم وقت نباشد در بقيۀ نماز بايد رو به قبله بايستد و بنابر اقوا هر چند كه پشت به قبله بوده، نمازش صحيح است و احتياط مستحب آنست كه آن را قضا (هم) نمايد.[۳]

بنابراین با توجه به اعتبار تعیین قبله توسط قبله نما، اگر بعد از گذشتن وقت نماز بفهمد قبله نمائی که بدان اعتماد کرده و بر طبق آن نماز خوانده است اشکالی داشته و نشانگر جهت قبله نبوده است لازم نیست نماز هایی را که خوانده است قضا نماید.

ضمیمه: نظر برخی از مراجع در مورد این سؤال به شرح زیر است:

دفتر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (مد ظله العالی):

در فرض سؤال اگر شخص از طريق معتبرى، جهت قبله را تعيين و به آن سمت نماز خوانده و بعد فهميد اشتباه كرده، در صورتى كه وقت نماز نگذشته، بايد اعاده كند و اگر وقت گذشته، قضا ندارد و نماز صحيح مى باشد.

دفتر حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مد ظله العالی):

در فرض مذکور اعاده نمازها لازم نیست.

دفتر حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (مد ظله العالی):

نماز ها را باید قضا کند.[۴]

آیت الله العظمی بهجت (ره): اگر انحراف در بين طرف راست و چپ قبله بوده و پشت به قبله نماز نخوانده بوده است، نمازهايى كه وقت آن‌ها گذشته، صحيح است و اگر پشت به قبله خوانده بوده، بنابر احوط نمازهايش را قضا نمايد.[۱] ایشان در پاسخ به این سوال که تا چند درجه انحراف از قبله جایز است می فرمایند: عمداً انحراف جايز نيست و بايد صدق عرفىِ توجه به قبله محفوظ باشد؛ مگر به اندازه‌ى پهناى يك انگشت كه بخشوده است.[۲]

[۱] . استفتاءات (بهجت)، ج‌۲، ص: ۱۸، س ۱۵۰۲٫

[۲] . همان، س ۱۵۰۳٫

[۱] . توضیح المسائل (محشی – امام خمینی)، ج ۱، ص ۴۳۳، مسأله ۷۸۲٫

[۲] . همان، ص ۴۳۴، مسأله ۷۸۴٫

[۳] . تحریر الوسیله امام خمینی، ج ۱، ص ۲۵۷، مسأله ۴؛ مجمع الرسائل (محشی صاحب جواهر)، ص ۱۹۴-۱۹۱؛ وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی)، مسألة ۴، ص ۱۲۹٫

[۴] . استفتاء از دفاتر معظم له.

سؤال ۴۳: اگر کسی کفاره رمضان بر عهده اش باشد، آیا باید آن را تا رمضان بعدی ادا کند؟

پاسخ ۴۳: مراجع عظام تقلید می فرمایند: “كسى كه كفّاره روزه رمضان بر او واجب است، بايد يك بنده آزاد كند (امروزه بنده آزاد كردن موضوعیت ندارد)، يا دو ماه روزه بگيرد (بايد سى و يك روز آن را پى در پى بگيرد و اگر بقيه آن پى در پى نباشد اشكال ندارد.[۱])، يا شصت فقير را سير كند يا به هر كدام يك مُد (که تقریباً «۷۵۰» گرم یا ده سير است) طعام يعنى گندم يا جو و مانند اينها بدهد و چنانچه اينها برايش ممكن نباشد هر چند مد كه مى‏تواند به فقرا طعام بدهد و اگر نتواند طعام بدهد بايد استغفار كند، اگر چه مثلًا يك مرتبه بگويد «استغفر اللَّه» و احتياط واجب در فرض اخير آن است كه هر وقت بتواند، كفاره را بدهد.[۲]

بنابراین، تا جایی که ممکن است باید قبل از رمضان بعدی کفاره را ادا نماید و اگر نمی تواند استغفار کند و بعد از رمضان زمانی که توانایی پیدا کرد کفاره را ادا نماید.[۳]

برای آگاهی بیشتر به پاسخ های زیر مراجعه فرمایید:

نمایه: چیزهایی که روزه را باطل می کند / آنچه که برای روزه دار مکروه است، سوال شماره ۳۷٫

نمایه: دختران و پسران نوجوانان و تازه به سن تکلیف رسیده / روزه نگرفتن به دلیل ضعف شدید بدن، سوال شماره ۳۳٫

نمایه: باطل شدن روزه با دیدن فیلمها و عکسهای مستهجن، سوال شماره ۱۴٫

نمایه: خوردن و آشامیدن سهوی در حال روزه، سوال شماره ۳۶٫

نمایه: مقدار مسافت شرعی / شرایط شکسته شدن نماز مسافر، سؤال شماره ۱۹٫

نمایه: روزه گرفتن و نماز خواندن در مناطقی که طول روز و شب زیاد است، سؤال شماره ۱۷٫

[۱]. توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج ‏۱، ص ۹۲۸، م ۱۶۶۱٫

[۲]. همان.

[۳] . برای آگاهی بیشتر به سایت دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، احکام مبطلات و مکروهات روزه مراجعه فرمایید.