سؤال ۱۶۱: لطفا احکام شیر دادن، شرایط ایجاد محرمیت رضاعی را به طور کامل توضیح دهید؟ اگر زني از شوهر اول خود به بچه اي، با شرايط رضاع، شير دهد، آيا اين بچه با بچه هاي اين زن از شوهر دوم محرم مي شود؟
پاسخ ۱۶۱: اگر زن از شير يك شوهر چندين بچه را شير دهد، همۀ آنان به يكديگر و به شوهر و به زنى كه آنان را شير داده محرم مى‌شوند.[۱] اما اگر زن از شير شوهر خود بچه‌اى را شير دهد، بعد شوهر ديگر كند و از شير آن شوهر هم بچۀ ديگر را شير دهد آن دو بچه به يكديگر محرم نمى‌شوند اگر چه بهتر است با هم ازدواج نكنند و نگاه محرمانه به يكديگر ننمايند.[۲]
همچنین اگر زنى بچه‌اى را با شرايط رضاع شير دهد، شوهر آن زن كه صاحب شير است به خواهرهاى آن بچه محرم نمى‌شود. ولى احتياط مستحبّ آن است كه با آنان ازدواج ننمايد و نيز خويشانِ شوهر به خواهر و برادر آن بچه محرم نمى‌شوند.[۳]
بنابراین اگر زني از شوهر اول خود به بچه اي، با شرايط رضاع (که در زیر به طور کامل می آید) شير دهد، اين زن مادر رضاعي اين بچه و تمام فرزندان اين زن، چه از شوهر اول و چه از ساير شوهرانش، خواهران و برادران رضاعي اين بچه بوده و نسبت به یکدیگر محرم می باشند.
ضمیمه: پاسخ دریافتی از دفاتر مراجع عظام تقلید در مورد این سؤال به شرح زیر است:
حضرت آیت الله العظمی خامنه ای: در فرض سؤال محرميت حاصل است.
حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی: آري محرم مي شود.[۴]
شرایط ایجاد محرمیت رضاعی
شير دادنى كه علت محرم شدن است نه شرط دارد:
اوّل: بچه شير زن زنده را بخورد پس اگر از پستان زنى كه مرده است شير بخورد فايده ندارد.
دوم: شير آن زن از حرام نباشد، پس اگر شير بچه‌اى را كه از زنا به دنيا آمده به بچۀ ديگر بدهند، بواسطۀ آن شير، بچه به كسى محرم نمى‌شود.
سوم: بچه شير را از پستان بمكد، پس اگر شير را در گلوى او بريزند نتيجه ندارد.
چهارم: شير، خالص و با چيز ديگر مخلوط نباشد.
پنجم: شير از يك شوهر باشد پس اگر زن شيردهى را طلاق دهند، بعد شوهر ديگرى كند و از او آبستن شود و تا موقع زاييدن، شيرى كه از شوهر اوّل داشته باقى باشد و مثلًا هشت دفعه پيش از زاييدن از شير شوهر اوّل و هفت دفعه بعد از زاييدن از شير شوهر دوم به بچه‌اى بدهد، آن بچه به كسى محرم نمى‌شود.
ششم: بچه بواسطۀ مرض، شير را قى نكند و اگر قى كند بنا بر احتياط واجب كسانى كه بواسطۀ شير خوردن به آن بچه محرم مى‌شوند، بايد با او ازدواج نكنند و نگاه محرمانه هم به او ننمايند.
هفتم: پانزده مرتبه، يا يك شبانه روز شير سير بخورد يا مقدارى شير به او بدهند كه بگويند از آن شير استخوانش محكم شده و گوشت در بدنش روييده است، بلكه اگر ده مرتبه هم به او شير دهند، احتياط مستحبّ آن است كسانى كه بواسطۀ شير خوردن او به او محرم مى‌شوند، با او ازدواج نكنند و نگاه محرمانه هم به او ننمايند.
نکته: بايد بچه در بين يك شبانه روز غذا يا شير كس ديگر را نخورد ولى اگر كمى غذا بخورد كه نگويند در بين غذا خورده اشكال ندارد و نيز بايد پانزده مرتبه را از شير يك زن بخورد و در بين پانزده مرتبه شير كس ديگر را نخورد و در هر دفعه بدون فاصله شير بخورد، ولى اگر در بين شير خوردن نفس تازه كند، يا كمى صبر كند، كه از اولى كه پستان در دهان مى‌گيرد تا وقتى سير مى‌شود، يك دفعه حساب شود اشكال ندارد.[۵]
هشتم: دو سال بچه تمام نشده باشد و اگر بعد از تمام شدن دو سال، او را شير دهند به كسى محرم نمى‌شود، بلكه اگر مثلًا پيش از تمام شدن دو سال، چهارده مرتبه و بعد از آن، يك مرتبه شير بخورد، به كسى محرم نمى‌شود، ولى چنانچه از موقع زاييدن زن شيرده بيشتر از دو سال گذشته باشد و شير او باقى باشد و بچه‌اى را شير دهد آن بچه به كسانى كه گفته شد، محرم مى‌شود.[۶]
نهم: شير، از ولادت باشد، بنا بر اين اگر پستان بدون تولد فرزندى شير پيدا كند و كودكى از آن شير بخورد سبب محرميت نمى‌شود.[۷]
محارم رضاعی
اگر زنى بچه‌اى را با شرايط فوق شير دهد، آن بچه به اين عدّه محرم مى‌شود:
اوّل: خود زن و آن را مادر رضاعى مى‌گويند.
دوم: شوهر زن كه شير مال اوست و او را پدر رضاعى مى‌گويند.
سوم: پدر و مادر آن زن هر چه بالا روند، اگر چه پدر و مادر رضاعى او باشند.
چهارم: بچه‌هايى كه از آن زن به دنيا آمده‌اند، يا به دنيا مى‌آيند.
پنجم: بچه‌هاى اولاد آن زن هر چه پايين روند، چه از اولاد او به دنيا آمده، يا اولاد او آن بچه‌ها را شير داده باشند.
ششم: خواهر و برادر آن زن اگر چه رضاعى باشند، يعنى بواسطۀ شير خوردن، با آن زن خواهر و برادر شده باشند.
هفتم: عمو و عمۀ آن زن اگر چه رضاعى باشند.
هشتم: دايى و خالۀ آن زن اگر چه رضاعى باشند.
نهم: اولاد شوهر آن زن كه شير مال آن شوهر است، هر چه پايين روند اگر چه اولاد رضاعى او باشند.
دهم: پدر و مادر شوهر آن زن كه شير مال آن شوهر است، هر چه بالا روند.
يازدهم: خواهر و برادر شوهرى كه شير مال اوست اگر چه خواهر و برادر رضاعى او باشند.
دوازدهم: عمو و عمه و دايى و خالۀ شوهرى كه شير مال اوست هر چه بالا روند، اگر چه رضاعى باشند.[۸]
[۱] . توضیح المسائل (محشی- امام خمینی)، ج ۲، ص ۵۰۹، مسأله ۲۴۷۷٫
[۲] . همان، مسأله ۲۴۷۶٫
[۳] . همان، ص ۵۰۴-۵۰۵، مسأله ۲۴۶۶٫
[۴] . استفتاء از دفاتر معظم له.
[۵] . توضیح المسائل (محشی- امام خمینی)، ج ۲، ص ۵۰۸، مسأله ۲۴۷۵٫
[۶] . همان، ص ۵۰۶، مسأله ۲۴۷۴٫
[۷] . همان، ذیل مسأله ۲۴۷۴ (مکارم).
[۸] . همان، ص ۵۰۳، مسأله ۲۴۶۴٫