سؤال ۳۳: بچه‌هاى بالغ يا جوان‌هايى كه در اثر ضعف مفرط روزه گرفتن برايشان سخت است چه كنند؟ حکم روزه نگرفتن دختر و پسرهای تازه به سن تکلیف رسیده چیست؟

پاسخ ۳۳: ضعف ناشى از روزه مجوز ترك روزه نيست مگر آن كه حرجى باشد و بايد اكتفا به رفع ضرورت كند و قضا نمايد.[۱] بیشتر

سؤال ۲۵: با توجه به این که در دین مبین اسلام با زن یائسه و زنی که با شوهرش نزدیکی نکرده بلا فاصله بعد از طلاق می‌شود ازدواج کرد و عده طلاق ندارد سئوال من این است که با زنی که همیشه با کاندوم عمل نزدیکی را انجام داده، می‌شود بلا فاصله ازدواج کرد؟ با فرض فاحشه بودن آن زن جواب سئوال چیست؟ البته باید توجه داشت عده طلاق برای جلو گیری از اختلاط نسل می‌باشد و با استفاده ار کاندوم این مسئله حل می‌شود.

پاسخ ۲۵: عِدّه در اصطلاح فقها عبارت از تـربـّص (حـالت انـتـظـار) شـرعـى اسـت كـه زن بـعـد از طـلاق و زوال نـكـاح و يـا وفـات لازم اسـت مـدّتـى درنـگ كـرده، سـپـس شـوهـر ديـگـر اخـتـيـار كند. بعبارتی دیگر عده یعنی زمانی که یک زن به سبب طلاق ویا مرگ شوهرش ویا در اثر وطی شبهه ، باید انتظار بکشد وجایز نیست ـ در این مدت ـ با دیگری ازدواج کند.[۱]

همه مراجع معظم تقلید در پاسخ به این سؤال که آیا با توجه به پیشرفت های علمی، استفاده از دارو (خوراكى ،تزريقى) و يا به كار بردن وسايل پيشگيرى پزشكى، که به طور قطع از باردارى زن جلوگيرى می کند؛ آیا نگهداشتن عده لازم است، فرموده اند: “آرى، بايد عده نگه دارند.”[۲]

حضرت آیت الله العظمی سیستانی (حفظه الله) در این خصوص می فرمایند: نگه داشتن عده یک دستور شرعی ودینی است وشرع حتی در مواردی که زن علم دارد حامله نیست واجب ولازم دانسته است که زن عده نگه دارد وانسان متدین ومعتقد خود را به اجرای آن ملتزم می داند اگر چه فلسفه وعلت آن برای اومعلوم نباشد.[۳]

برای زن، در ازدواج موقت اگر یائسه یا صغیره[۴] نباشد، بعد از دخول، نگه داشتن عده واجب است. امام خمینی (ره) در این زمینه فرموده اند:

“زنى که نُه سالش تمام شده و یائسه نیست اگر صیغه شود؛ مثلاً یک ماهه یا یک ساله، چنانچه شوهرش با او نزدیکی نماید و مدّت آن زن تمام شود یا شوهر مدّت را به او ببخشد در صورتى که حیض مى بیند باید به مقدار دو حیض و اگر حیض نمى‌بیند، چهل و پنج روز باید از شوهر کردن خوددارى نماید؛[۵] یعنی عدّه ازدواج موقّت بعد از تمام شدن مدّت، در صورتى که عادت ماهانه مى‌بیند، به مقدار دو حیض کامل است و اگر عادت نمى‌بیند چهل و پنج روز تمام است.[۶]

اما زن یائسه لازم نیست عده نگه دارد. مراد از زن یائسه زنان پنجاه ساله غیر قرشیه و شصت ساله قرشیه است. اما زنى که بچه‌دار نمی شود یائسه محسوب نمى‌شود و باید بعد از ازدواج عده نگه دارد.

برخی از دلایل عده نگه داشتن زن به شرح زیر است:

جلوگیری از اختلاط انساب: نگه داشتن عده بهترین راه جلوگیری‌ از اختلاط انساب است‌، برای‌ این‌ که‌ اگر فرزندی‌ متولد شد، به‌ طور یقین‌ مشخص‌ باشد که‌ پدرش چه‌ کسی‌ است‌ و در نتیجه‌ محارم‌ این‌ فرزند معلوم‌ باشد و بداند با چه‌ کسانی‌ نمی‌تواند ازدواج‌ کند و نیز معلوم‌ باشد که از چه کسی ‌ارث‌ می برد‌ و چه کسی از او ‌ارث‌ می برد‌ و… .

رعایت بهداشت و جلوگیری از بیماری: نگه داشتن عده موجب بهداشت‌ جسمی‌ و روحی‌ طرفین است‌. چنانچه‌ می‌دانید بسیاری‌ از بیماری‌های‌ خطرناک‌ در اثر مقاربت‌ حاصل‌ می‌گردد و عده‌، خود به‌ منزله‌ قرنطینه‌ای‌ برای‌ پیشگیری‌ از آن‌ به‌ شمار می‌رود.

موضوع‌ بهداشت‌ روانی‌ نیز مسئله‌ای‌ جدی‌ است‌؛ چرا که‌ ارتباطات جنسی ‌بدون‌ فاصله‌ زمانی، زیان‌های‌ روحی‌ شدیدی‌ را از نظر فردی‌ و اجتماعی‌ وارد می‌سازد که‌ بر متخصصان‌ مسائل‌ اجتماعی‌ پوشیده‌ نیست‌.

جلوگیری از هوسرانی و بی بندباری: این محدودیت زمانی تا حدودى جلوى هوس رانی ها و بی بند و باری های زن و مرد را مى‌گیرد.

ارج نهادن به شخصیت و کرامت انسانی زن: بدیهی است خدای متعال در تشریع احکام کرامت و شخصیت انسان را در نظر داشته، چه شخصیت فردی و چه اجتماعی. بنابراین، ممکن است این مسئله (نگه داشتن عده) ناظر به حکم این چنینی باشد؛ یعنی در نظر گرفتن شخصیت و کرامت انسانی زن در جامعه به عنوان یک انسان و عدم نگاه به او به عنوان یک کالا.

رعایت این مقررات خود موجب بالا رفتن جایگاه ارزشی زنان در جامعه بشری است؛ چرا که دین اسلام به زن به عنوان انسانی کامل و مستقل و با حقوقی همانند حقوق مردان می نگرد، نه به عنوان یک کالای مصرفی و بی ارزشی که هر لحظه ای مردان هوسران اراده کنند در اختیار آنان باشد. نگه داشتن عده به زن ارزش و شخصیت می بخشد.

اینها تنها بخشی از حکمت های وجوب نگه داشتن عده در ازدواج موقت است که تا اکنون برای ما روشن شده است، اما به یقین این حکم خداوند علیم و حکیم همانند دیگر احکام او دارای حکمت ها و منافع دیگری است که خداوند در آن قرار داده است.[۷]

گفتنی است که فلسفه عده نگه داشتن به غیر از موارد مذکور، حکمت‌ها و دلایل دیگری دارد که ما از همه آنها اطلاع نداریم. علت واقعى عده، مانند بسیاری از اسرار امور عالم، بر ما مخفى است و آنچه گفته مى‏شود – از قبيل انعقاد نطفه، حريم زوجيت و… – از حكمت‏هاى آن به شمار مى‏آيد. از اين رو اگر مرد سال‏ها نيز جدا از زن خود زندگى كند، يا در مسافرت باشد، باز بايد زن عده نگه دارد.

به همین جهت تنها استفاده از کاندوم یا هر پوشش دیگری که مانع انتقال منی مرد به زن شود نمی‌تواند تغییری در حکم ایجاد کند.

البته، ازدواج موقت با فواحش هر چند کراهت دارد، ولی حرام نیست و چون در شرع اسلام برای چنین زنانی احترامی قرار داده نشده، در ازدواج با ایشان رعایت عده نیز لازم نیست.[۸] ولی به این دلیل که ازدواج با این افراد در بعضی از موارد، ایجاد مشکلات جسمی و روحی و حیثیتی می‌نماید، توصیه می‌شود که برای جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی، سزاوار است که جوانب احتیاط را مراعات نموده، از جمله این که این ازدواج را به صورت رسمی به ثبت برساند و یا افراد مورد اعتمادی را به عنوان شاهد در نظر بگیرد.

[۱] . سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، پرسش و پاسخ، عده.

[۲] آيت الله فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۱۶۱۸؛ آيت الله مكارم، استفتاءات، ج ۲، س ۱۱۲۰ و ۱۱۲۱؛ توضيح المسائل مراجع، م ۲۵۱۱؛ صافى، جامع الاحكام، ج ۲، س ۱۳۱۳؛ آيت الله نورى، توضيح المسائل، م ۲۵۰۶؛ آيت الله تبريزى، استفتاءات، س ۱۷۱۲؛ آيت الله وحيد، توضيح المسائل، م ۲۵۲۰؛ امام خمينى، استفتاءات، ج ۳، عده طلاق، س ۶۴ و دفتر: آيات عظام خامنه‏اى، بهجت و سيستانى.

[۳] . سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، پرسش و پاسخ، عده.

[۴] . مسئله ۴۸ بر طبق مذهب امامیه زن مطلّقه یائسه و صغیره گرچه با آنها نزدیکى شده باشد عدّه ندارند. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‌۲ ، ص ۸۹۶.

[۵] . توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج ‌۲، ص ۵۲۶، م ۲۵۱۵.

[۶] . همان، (مکارم). م ۲۵۱۵ ، ص ۵۲۶.

[۷] . برای آگاهی بیشتر به سایت ویکی پرسش، فلسفه عده زن مراجعه فرمایید.

[۸]. ر.ک: شیخ انصارى، مرتضى، صراط النجاة، ص ۲۴۳، م ۹۲۵، كنگره جهانى بزرگداشت شيخ اعظم انصارى، قم، اول، ۱۴۱۵ ه‍ ق.

سؤال ۲۳: من دختری ۱۹ ساله هستم که با پسری دوستم خیلی هم دوسش دارم او هم مرا دوست دارد. و می دانم که با او به خوشبختی می رسم ما تصمیم گرفتیم برای اینکه رابطه مان گناه نباشد به هم محرم بشویم یعنی عقد موقت کنیم در حالی که خانواده من از رابطه مان با خبرند و مخالفتی ندارند فقط پدرم خبر ندارد که می دانم اگر بفهمد مخالفتی ندارد اما نمی خواهم الان اطلاع پیدا کند حداقل تا زمانی که پسر به خواستگاری ام بیاد و بخواهیم عقد دائم کنیم به نظر شما در این صورت برای عقد موقت اجازه ی پدرم شرط است یا نه؟ خواهشمندم کاملا توضیح بدهید با تشکر.

جواب ۲۳: افراد متعهد و متدین در دوران نامزدی (قبل از ازدواج)، نگران هستند که مبادا در رابطه خود با همسر آینده شان مرتکب حرام شوند. باید روشن شود که چه رابطه ای ممکن است گناه باشد؟ صحبت کردن تا به تفاهم رسیدن؟ یا روابط جنسی؟

روابط دوران نامزدی اگر در حد صحبت کردن و رد و بدل ایده ها و سلیقه ها است، نیز با اطلاع خانواده ها  و به منظور شناخت طرفین از یکدیگر باشد، در این صورت نیازی به خواندن صیغه محرمیت ندارد.

اما اگر روابط فراتر از این و به همراه مسائل جنسی باشد، قطعاً اشکال شرعی داشته و حرام است و برای جلوگیری از هر گونه رابطه غیر شرعی لازم است صیغه عقد ازدواج خوانده شود. چون بواسطه عقد ازدواج، زن و مرد به يكديگر حلال مى‏شوند و آن بر دو قِسم است: عقد دائم و عقد موقّت؛ عقد دائم آن است كه مدّت زناشوئى در آن به هيچ وجه محدود نباشد. عقد موقّت آن است كه مدّت زناشوئى در آن معيّن شود، مثلًا به مدّت يك ساعت يا يك روز يا يك ماه و يا بيشتر عقد نمايند.[۱]

بیشتر مراجع عظام تقلید، عقد نكاح (موقت یا دائم) با دختر باكره (بالغه و رشیده) را مشروط به اجازه پدر یا جد پدری می‏دانند^[۲]؛ ولی اگر باكره نباشد و یا پدر و جد پدری نداشته باشد، نیازی به اجازه نیست.

آیات عظام نوری همدانی، سیستانی و امام خمینی(ره):” دختری كه به حد بلوغ رسیده و رشیده است (یعنی مصلحت خود را تشخیص می دهد)، اگر بخواهد شوهر كند، چنانچه باكره باشد^[۳]، باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد و اجازه مادر و برادر لازم نیست.”^[۴]

آیات عظام خامنه‌ای، فاضل لنکرانی، صافی، وحید، تبریزی و مکارم‌شیرازی: “بنابر احتیاط واجب، باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد.”^[۵]

حضرت آیت الله بهجت: بنابر احتیاط تکلیفا؛ اجازه شرط است.^[۶](یعنی هر چند عقد بدون اجازه پدر باطل نیست، اما گناه و معصیت است).

معظم له در جای دیگری می فرمایند: دختری که بدون دخول شرعی – مانند زنا – بکارتش را از دست داده باشد کماکان در حکم باکره است و برای ازدواج نیاز به اذن ولی (پدر یا جد پدری) دارد.[۷]

لازم است ذکر گردد که آنچه که بنام صیغه محرمیت بین دو جنس مخالف از آن نام برده می شود عبات است از عقد موقت به شرط عدم استمتاع (بهره گیری) جنسی ،با چنین روشی می توان تنها به حد خاصی از محرمیت که خالی از مسائل زناشویی باشد دست یافت و منظور از صیغه محرمیتی که در بین مردم رایج شده است نیز همین است.

حضرت آیت الله العظمی سیستانی: اگر دختر بالغ و رشیده (یعنی مصلحت خود را تشخیص می دهد) در تصمیم گیرى های مهم زندگی نسبت به خود مانند کارمند شدن و نسبت به مال خود مانند خرید و فروش و بخشش اموال خود از نظارت پدر و مادر مستقل نباشد ، عقد بدون اذن ولی (پدر یا جدّ پدری) جایز نیست و عقد باطل است.
و اگر مستقل هم باشد به احتیاط واجب جایز نیست ، ولی مى تواند در فرض دوم به فقیه دیگرى با رعایت تسلسل در اعلمیت رجوع کند.[۸]

برای آگاهی بیشتر به پاسخ های زیر مراجعه فرمایید:

نمایه: ازدواج: زمان مبهم در صیغه عقد موقت، سوال شماره ۱۸٫

نمایه: پرداخت مهریه در ازدواج موقت، سوال شماره ۲۱٫

[۱] . توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج‏۲، ص: ۴۴۹٫

[۲]. ظهور این عبارات در آن است که این هم شرط تکلیفی است و هم شرط وضعی یعنی هم عقد دختر باکره بدون اذن پدر حرام و هم باطل است.

[۳]. آیت الله سیستانی: (و متصدى امور زندگانى خويش نباشد).

[۴]. توضيح المسائل مراجع، ج ۲، ص ۴۵۸، مسئلهٔ ۲۳۷۶؛ ر.ک: سایت آیت الله نوری همدانی، مسئله ۲۳۷۲٫

[۵]. همان.

[۶]. همان.

[۷] . همان، ازدواج موقت.

[۸] . سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، پرسش و پاسخ، ازدواج دائم.

سؤال ۲۱: در چه صورتی در ازدواج موقت مهریه باید پرداخت شود و اگر پرداخت نشود چه حکمی دارد؟

پاسخ ۲۱: در ازدواج موقّت بايد مقدار وقت و مقدار مهر تعيين شده باشد و بدون آن باطل است[۱]. و به محض اینکه عقد خوانده شد مرد مهریه را مدیون است. اکثر مراجع معظم تقلید از جمله حضرت امام خمینی”ره” در این زمینه فرموده اند:” اگر مرد مدّت صيغه را ببخشد، چنانچه با او نزديكى كرده، بايد تمام چيزى را كه قرار گذاشته به او بدهد و اگر نزديكى نكرده بايد نصف آن را بدهد”[۲] بعضی مراجع دیگر فرموده اند:” حتی در صورتی که نزديكى هم نكرده باشد باید تمام مهر را بپردازد.”[۳]

 اما اگر مقدار مهر در عقد مشخص شد و مرد بنا به دلایلی قصد پرداخت آن را نداشته باشد عقد آنها صحیح است ولی مهر را باید بدهد[۴]، و اگر نپردازد، کار حرام کرده و  شرعاً مدیون و بدهکار است و  مثل کسی است که مال دیگری را غصب کرده یا تصرف کرده و از پرداخت آن امتناع می کند قطعا چنین کاری حرام و گناه است . بله اگر قصد پرداخت مهریه را داشت ولی به یک علت غیر قابل پیش بینی مثل سرقت ، سیل ، آتش سوزی یا…مال خود را از دست داد و اکنون توانایی پرداخت مهر را ندارد مرتکب حرام و گناه نشده ولی باز شرعاً مدیون و بدهکار است و در اولین فرصت که توانایی مالی پیدا کرد باید دین خود (مهریه) را بپردازد. در هر صورت شوهر نمی تواند از اصل پرداخت مهریه امتناع ورزد[۵]، مگر آنکه زن مهر خود را ببخشد.[۶]

[۱] .توضيح المسائل (المحشى للإمام الخميني)، ج‏۲، ص: ۴۸۱٫

[۲] . همان، ص: ۴۸۴،م۲۴۳۱٫

[۳] . همان.

[۴] .همان، ج‏۲، ص: ۴۹۴٫

[۵] . استفتائات حضرت امام خمینی (ره)،  ج۳، ص ۱۷۸٫

[۶] . برای آگاهی بیشتر به سایت رسمی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی سیستانی، (پرسش و پاسخ، مهریه) مراجعه فرمایید.

سؤال ۲۰: نظر مراجع عظام تقلید درباره حضور بانوان در ورزشگاه ها چیست؟ آیا این کار از نظر شرعی جایز است؟

پاسخ ۲۰: پاسخ مراجع عظام تقلید (حفظهم الله) در این مورد به شرح زیر می باشد: بیشتر

سؤال ۳: احکام کاشت ناخن برای غسل و وضو چیست؟ بنده احساس نیاز به کاشت ناخن مصنوعی می کنم چون مقید به نماز و روزه و واجبات شرعی هستم. بفرمایید چگونه می توانم این کار را انجام دهم در حالی که نماز و وضو و غسلم درست باشد؟ در حالی که بسیار مشتاق هستم…چرا یک خانم مسلمان و مقید نمی تواند از متد های جدید زیبایی استفاده کند؟ با تشکر.

پاسخ ۳: پاسخ مراجع عظام تقلید نسبت به این سؤال، چنین است: [۱] بیشتر

سؤال ۲: من با همسرم از طريق تلفن و sms همديگر را ارضا مي كنيم به دليل دور بودن از هم و نيازي كه وجود دارد و هر عملي او بگويد خودم انجام ميدهم. آيا اين كار براي ما دو نفر استمنا به حساب مي آيد و گناه مرتکب می شویم؟

پاسخ ۲: اسلام دين جامع و كاملى است كه به همه ابعاد وجودى انسان نظر دارد و كليه نيازهاى مادى و معنوى آن را مورد توجه قرار داده است و انسان در صورتى مى تواند مسير كمال را طى كند كه بر اساس آموزه هاى دينى كليه نيازهاى خود را در حد اعتدال تأمين و ارضا كند. بیشتر